Autisme als atypische ontwikkeling, een denker zijn

In Autisme als atypische ontwikkeling beschrijft psycholoog Martine F. Delfos de kenmerken van autisme zoals die volgen uit de theorie van het Socioschema met de Mental Age Spectrum within one person (S-MAS1P). Dit is de regenboog aan mentale leeftijden binnen één persoon. Er wordt beschreven hoe deze met elkaar samenhangen en hoe ze logisch uit elkaar volgen. Met behulp van voorbeelden uit de praktijk leer je hoe de atypische ontwikkeling er in dagelijkse situatie uitziet.

Autisme als atypische ontwikkeling

De termen autisme en atypische ontwikkeling worden door elkaar gebruikt in Autisme als atypische ontwikkeling. De DSM wordt kritisch onder de loep genomen. Evenals theorieën over autisme vroeger en nu, zoals een beperkte Theory of mind (ToM) hebben. Delfos spreekt van een typische ontwikkeling (TO) en een atypische ontwikkeling (ATO). Alles wat bij TO gebeurt, gebeurt ook bij ATO, maar in een andere volgorde. Bij TO is de ontwikkeling eerst gericht op sociaal-emotioneel en daarna op cognitief en bij ATO andersom.

Na informatie over autisme, volgt de uitleg over het Socioschema. Dit is geen specifiek element voor autisme, maar een mensmodel. Een mens vormt een schema van wie hij is, hoe hij in de wereld staat en hoe hij is in relatie tot andere mensen. Bij de meer cognitief gefocuste mensen ontwikkelt het Socioschema zich meestal vertraagt. Dat betekent dat het vertraagd rijpt. Er is voor ieder mens met autisme een MAS1P te beschrijven (dit is een momentopname). Vervolgens is het belangrijk om aan te sluiten bij de specifieke persoon. En om dan passende denkkaders te geven in plaats van richtlijnen.

Kenmerken vanuit de S-MAS1P

De eerste vier kenmerken vanuit de S-MAS1P komen voort uit de atypische ontwikkeling zelf. De laatste twee kenmerken zijn gevolgen bij het vastlopen in de maatschappij als gevolg van de eerste vier kenmerken. De kenmerken worden in Autisme als atypische ontwikkeling per hoofdstuk behandeld, waarbij mogelijke effecten op het zelfbeeld benoemd worden. Op het einde van ieder hoofdstuk staan steeds tips hoe te helpen. 

1. Leren door te begrijpen is het eerste kenmerk. Gebieden, verbieden en aansturen stuit daarom op weerstand, want waarom dingen doen als je niet begrijpt waarom? Het gangbare onderwijs kan veel frustraties oproepen bij kinderen met autisme.
2. Zelfbepaaldheid is de neiging om alles zelf te bepalen, te controleren, te begrijpen en te reguleren. Het kan op anderen overkomen als onwil of eigenwijsheid, maar dat is iets anders.
3. Kinderen, jongeren en volwassenen met autisme zijn geneigd geen hulp te vragen. Dat komt omdat ze zelf uitdenken, uitzoeken, opzoeken en uitproberen tot ze iets zelf kunnen.
4. Het ontdekken van de kenmerken van mensen gaat bij kinderen met autisme via bewuste observatie en abstractie. Terwijl het bij TO-kinderen meer onbewust door ervaring in de dagelijkse sociale omgang ontstaat. Voor kinderen met autisme wordt vermijden vaak een overlevingsstrategie.
5. Mensen met autisme nemen de dingen niet zoals ze komen, maar gaan er over nadenken. Gevoeligheid speelt een grote rol. Onbegrepen en angstig voor het niet-weten, kunnen ze zich eenzaam voelen en een slecht zelfbeeld ontwikkelen. Ze gaan hun gevoel uitzetten.
6. Wanneer de beschadiging van het zelfbeeld onvoldoende wordt behandeld, zal het zelfbeeld verder aangetast worden. Dit leidt tot het zoeken naar een omvangrijke activiteit die het overneemt en het nare gevoel wegdrukt, een escape. Eetstoornis, dwangmatigheid, verzamelwoede en gameverslaving zijn voorbeelden hiervan.

Samenwerking in de praktijk

In twee uitgebreide voorbeelden van personen maakt Delfos duidelijk hoe een behandeling niet via diagnoses en protocollen plaatsvindt, maar via een daadwerkelijke therapeutische samenwerking. Dit met betrekking tot de hele mens en met als rode draden de kenmerken van de atypische ontwikkeling. De praktijkvoorbeelden maken het invoelbaar. Delfos is een voorbeeld in haar omgang met mensen met autisme. Ze verbindt echt en maakt oprecht contact. Daarmee legt ze een basis waardoor iemand stappen maakt in de ontwikkeling.

In Autisme als atypische ontwikkeling is ook een hoofdstuk opgenomen van John Huijbregts. Hij is docent van groep 7/8 in het speciaal onderwijs die werkt met kinderen met autisme. Zijn werk is een inspirerend voorbeeld voor andere docenten. Ik ben vaak geraakt door het boek, door de worstelingen van de kinderen en volwassenen met autisme.

De vraag doet zich echter voor wat er echt bij het autisme van de betreffende persoon hoort en wat zich bij de persoon met autisme ontwikkeld heeft, als gevolg van onze omgang met hem of haar.

John Huijbregts

Herkenbaar voor mij

Autisme als atypische ontwikkeling heb ik ook gelezen met een yes-gevoel van de herkenning en het begrip. Bijvoorbeeld de kloof met de wereld voelen, de leerangst en hoe ik als jongere mijn zelfbeeld kapot gedacht heb. Zelfbepaaldheid en mijn gevoel uitzetten met dwangmatigheid zijn ook herkenbaar. Ik begrijp nog beter waarom ‘gewoon doen’ me nooit lukte. En zoveel gedachten hebben, maar ze niet kunnen delen waardoor anderen ze niet weten, is mede waarom ik blog.

Er was zoveel herkenbaarheid in dit boek, dat ik dacht; dit is toch ‘het’ normaal, is niet iedereen zo dan? Ik ‘weet’ dat dat niet zo is. Gelukkig is mijn sociaal-emotionele kant de laatste jaren erg ontwikkeld, sinds mijn dertigste pas eigenlijk. Nu kan ik contact maken vanuit mezelf en verbinding met anderen vinden en behouden. Daarvoor ‘deed’ ik sociaal, maar ‘was’ ik het niet van binnen. Het blijft overigens wel een uitdaging om in de praktijk dat cognitieve en sociaal-emotionele met elkaar te verbinden. Dat gaat soms goed, soms minder.

Het is een soort ritsen. Als er file staat, kom ik er niet tussen. Dan ben ik of sociaal-emotioneel of cognitief actief en niet allebei.

Mandy

Het boek heeft weer wat bevestiging gegeven en een stukje verwerking. Ik kan er ook tips uithalen voor de praktijk. Als ik iets opgelegd krijg bijvoorbeeld, ga ik voortaan proberen te vragen om uitleg. Als ik het ‘waarom’ begrijp, kan ik als volwassene beslissen of ik er dan in meega of niet. Ik wil de kenmerken graag ook bespreken met mijn begeleidster. Zij helpt mij overigens al goed met mijn sociaal-emotionele ontwikkeling, terwijl zij ook de kracht van mijn denker ziet. Ze sluit goed aan bij mijn verschillende mentale leeftijden. Dat heb ik met veel andere hulpverleners eerder niet ervaren.

Ook geschrikt als opleidingsboek 

Autisme als atypische ontwikkeling geeft inzicht in denkwereld van mensen met autisme. Het beschrijft verhelderend de kern in plaats van oppervlakkig gedrag. Er is oog voor kwaliteiten en mogelijkheden; niet onbelangrijk voor acceptatie en een inclusieve samenleving. Dit boek kan veel problemen en misverstanden voorkomen. De theorie van de S-MAS1P heeft belangrijke consequenties en kan helpen bij een beter begrip van wat autisme is.

Het boek is geschikt voor mensen met autisme zelf en mensen in hun omgeving, zoals ouders en docenten. Het UWV mag het ook lezen wat mij betreft. Het is verder geschikt als opleidingsboek omdat de achtergrond en onderbouwing beschreven zijn. Het is al met al een belangrijk en hoopvol boek, want bij de theorie van S-MAS1P staat de ontwikkeling voorop. Lees ook deze boeken met autisme

Specificaties Autisme als atypische ontwikkeling

Auteur: Martine F. Delfos | Uitgever: SWP | 9789085601500 | september 2021 | 304 pagina’s | Meer informatie vind je hier of bij je lokale boekhandel

Welk woord of thema spreekt jou aan in een boek? Klik op een woord en ga naar boeken toe in dit thema!

avontuur basisschool boekenserie culturen dieren diversiteit emoties familie fantasie fantasy filosofie geheimen geschiedenis gevoelens graphic novel grappig het leven humor jezelf zijn klassieker kunst liefde maatschappij magie mentale gezondheid mindful moord mysterie natuur oorlog opgroeien politie prentenboek roman school seizoenen spannend sprookjes sterke vrouw thriller verhalenbundel vriendschap weetjesboek wereld zoekboek