Autisme en het voorspellende brein, een nieuw licht

In Autisme en het voorspellende brein onderzoekt Peter Vermeulen wat nieuwe inzichten over het brein betekenen voor mensen met autisme. De ontdekking van het voorspellende brein werpt namelijk een nieuw licht op autisme. Het leidt ook tot de conclusie dat enkele van de gangbare interventies bij autisme niet passend zijn. Peter Vermeulen vertelt je waarom. Dat doet hij aan de hand van recent onderzoek naar het brein. De ondertitel ´absoluut denken in een relatieve wereld´ verklapt al iets.

Internationale autoriteit op het vlak van autisme

Peter Vermeulen is klinisch pedagoog en een internationale autoriteit op het vlak van autisme. Hij geeft wereldwijd lezingen en trainingen. Hij is auteur van meer dan vijftien boeken over autisme, die vertaald zijn in meerdere talen. Eerder las ik al eens Brein bedriegt van hem, over autisme en normale tot hoge begaafdheid. Dat vond ik een erg goed en interessant boek, dat me inzichten gaf over mezelf.

Ik ben autistisch en en heb een diagnose sinds mijn 27e. Ik denk veel na over mensen en over autisme. Over hoe we waarnemen, waarom we doen wat we doen en wat we nodig hebben. Dus een boek over het brein en autisme wekt zeker mijn interesse!

Waarnemen start in het brein, niet in de zintuigen. Het brein maakt onbewust en supersnel voorspellingen over de wereld. Die voorspellingen zijn gebaseerd op wat het brein weet over de wereld, de eigen modellen van de wereld. Dat voorspellen is slim gissen op basis van wat waarschijnlijk en plausibel is in de gegeven context.

Blz. 42 Autisme en het voorspellende brein

Recent onderzoek over het brein

Recent breinonderzoek toont aan dat het klassieke beeld van hoe het brein werkt, met de computermetafoor van input, processing en output niet klopt. Daarbij puzzelt het brein informatie over de wereld bij elkaar om er daarna op te reageren. Maar die theorie is achterhaald. Daarbij zouden mensen namelijk geen kans van overleven hebben in onze wereld die turbulent, onzeker, complex en meerduidig is. Maar hoe werkt het brein dan wel?

Wat als het begrijpen van menselijk gedrag vooral een kwestie is van onbewust voorspellen van wat mensen gaan doen? En wat betekent dat dan voor mensen met en zonder autisme? Dat lees je in Autisme en het voorspellende brein. Peter deelt hierin onderzoeken over het voorspellende brein. Je leert over het brein en over de verschillen met een autistisch brein. Er is een goede uitleg over het voorspellende brein en hoe dat dan zit bij specifieke taken van het brein zoals prikkelverwerking, het sociale verkeer en communicatie.

Hoe vind ik Autisme en het voorspellende brein?

Voor mij was het boek goed leesbaar. Ik heb wel al achtergrondkennis van autisme, doordat ik er veel over lees en er over blog. Ook heb ik een bachelor psychologie afgerond, dus ben ik bekend met onderzoek naar onder andere het brein. Autisme en het voorspellende brein was voor mij erg verfrissend weer en geeft me de actuele stand van zaken wat onderzoek betreft.

Peter maakt ook veel gebruik van metaforen en andere vergelijkingen zodat de theorie beter te begrijpen en invoelbaar is. Om een voorbeeld te geven: jezelf kietelen is anders als gekieteld worden. Als je jezelf kietelt, voorspelt jouw brein meteen dat er tactiele input zal komen. Er is dus geen verassingseffect. Echter, als iemand anders je kietelt kan het brein de sensatie die volgt minder goed voorspellen. Er treedt dan een voorspellingsfout op. Surprise! Kortom: zintuigelijke prikkels die we zelf voortbrengen, leiden tot minder hersenactiviteit dan prikkels uit de omgeving.

Een positief en hoopvol boek over autisme

Het is naast informatief ook een hoopvol boek. Peter kijkt naar autisme als anders zijn, in plaats van als foutief en gestoord. Hij heeft in de praktijk gelukkig ook contact met mensen met autisme zelf. Dus hij staart zich niet blind op onderzoek. Dat vind ik erg belangrijk. Autisme is complex en dien je vanuit meerdere kanten te bekijken, dus vanuit eigen ervaringen van mensen, vanuit ervaringen van de omgeving en onderzoek. Maar onderzoek staat wel centraal in Autisme en het voorspellende brein.

In de hoofdstukken miste ik wel tussenkopjes voor meer overzicht en een korte leespauze. Verder plaats ik kanttekeningen bij de stelligheid en is het me soms te zwart-wit. Bij mensen met autisme werkt het zus en bij mensen zonder autisme zo. De onderzoeker in mij twijfelt dan, want bij alle onderzoeken is er subjectiviteit in het spel. Als je mensen vooraf indeelt in een groep mensen met en zonder autisme bijvoorbeeld al. Is die indeling dan op basis van een diagnose Autisme Spectrum Stoornis (ASS) volgens de DSM-5? En wat dan als die weer verandert of wat als de diagnose niet goed gesteld is?

Dat was even mijn kritische noot. Maar vooral vind ik het een interessant boek dat fijn leest. Een boek dat positief kan uitpakken voor mensen met autisme en hun naasten. Ik ben ook benieuwd hoe deze kennis in relatie staat tot andere kennis, zoals de Intense Wereld Theorie (zie ook mijn review van De jongen die te veel voelde). Of het ontbreken van een ik-referentie bij autisme (zie ook mijn review van De kracht van autisme van Vera Helleman).

Weer wat geleerd over mezelf

Tijdens het lezen van Autisme en het voorspellende brein stond ik ook regelmatig stil hoe het voor mij werkt. Ik heb meerdere inzichten opgedaan in dit boek, zoals dat mensen met autisme niet gevoeliger zijn voor geluid, maar dat ze er emotioneel wel sterker op ‘reageren’. Ik ben gewend om te zeggen dat ik extreem gevoelig ben voor geluid. Misschien moet ik mijn vocabulaire aanpassen naar: hyperreactief zijn.

Voor mij waren naast de mentale inzichten, sommige dingen ook heel invoelbaar. Bijvoorbeeld dat autistische breinen de neiging hebben om bij het voorspellen van de omgeving zintuiglijke informatie als informatiever te beschouwen dan de eigen kennis over de wereld. Er zijn situaties waarin je kennis over de wereld kan helpen om onduidelijkheid en onzekerheid in zintuigelijke uitput weg te filteren. Bij autisme zie je dan blijkbaar dat ze vaker een te sterk beroep doen op zintuigelijke informatie. Dat zorgt voor verwarring, onzekerheid en misverstanden in de waarneming. Ik was altijd een kind met weinig basis, dat continu te veel waarde hechtte aan alles in de wereld, ook details. Als volwassene moet ik heel bewust steeds weer stil staan bij de kennis die ik al bezit. Misschien heeft dat met bovenstaande te maken.

Autisme en het voorspellende brein? bevat ook adviezen

Autisme en het voorspellende brein zet je dus goed aan het denken, zoals je uit eerder voorbeeld kunt zien. Leuk en interessant allemaal, maar heb je er ook echt iets aan in de praktijk? Het onderzoek rondom autisme is nooit klaar, maar Peter heeft gelukkig oog voor wat mensen met autisme nodig hebben vandaag de dag. In het boek staan soms ook handige adviezen. Zoals het goede gevoel van iemand met autisme vergroten, door bijvoorbeeld aan te sluiten bij interesses en voorkeuren. Of stimmen toelaten. Of wat denk je van zorgen voor flow als afleiding van onaangename prikkels. Top ideeën vind ik!

We kunnen autistische breinen minder last laten krijgen van variaties in zintuigelijke input, wanneer we die variaties voorspelbaar maken en duiden, zodat hun brein er niet nodeloos aandacht aan moet schenken. Maar in de context waarin normaal gezien variatie verwacht kan worden, moeten we net het omgekeerde doen: voorspelbaarheid bieden dat iets niet zal veranderen (‘Vandaag dezelfde playlist als gisteren!’). Op het contextknopje drukken betekent ook de context van de prikkels verhelderen.

Blz. 91 Autisme en het voorspellende brein

Voor wie is dit boek?

Dit boek is vooral interessant voor mensen met autisme zelf en naasten. Als je bijvoorbeeld een kind hebt met autisme of in de hulpverlening met autisme te maken hebt. Ook zonder achtergrondkennis kan ik je dit boek aanraden en is het goed leesbaar, maar niet gemakkelijk. De afbeeldingen ondersteunen de tekst gelukkig en anders zijn er wel de vele vergelijkingen, tussen tennissen en informatieverwerking bijvoorbeeld. Achter elk hoofdstuk staan de kernpunten nog eens overzichtelijk opgesomd.

Ik ben erg benieuwd naar de verdere ontwikkeling qua onderzoek rondom het voorspellende brein. En naar wat dat oplevert voor mensen in de praktijk. Kennis over het brein is voor iedereen relevant. Of je nu een neurotypisch of autistisch brein hebt. Maar ook voor allerlei aandoeningen zoals MS, waarbij er ook problemen zijn met prikkels, lijkt kennis mij relevant. Toch is Autisme en het voorspellende brein zeker niet alleen interessant voor mensen met autisme zelf en hun naasten. Ik hoop dat een brede doelgroep dit boek leest. Als je het gelezen hebt, laat hieronder dan vooral een reactie achter met wat jij van het boek vond.

Specificaties Autisme en het voorspellende brein?

Auteur: Peter Vermulen│Uitgever: Pelckmans │ISBN: 9789463372848│ Eerste druk: juni oktober 2021 │ 200 pagina’s │ Meer informatie bij je lokale boekhandel of op Bol.com