De kleermaaksters van Auschwitz – een indringend boek
De kleermaaksters van Auschwitz leerde mij nieuwe dingen over de Tweede Wereldoorlog. Waar ik dacht dat ik al veel wist, opende dit indringende boek een nieuwe bak vol informatie. Vanuit een bijzonder perspectief, dat van kleding en kleermaaksters, wordt op zeer gedetailleerde wijze verteld welke gruwelijkheden zich hebben voorgedaan in, onder andere, Auschwitz. Lucy Adlington sprak met één van de kleermaaksters, bijna 100 jaar oud, en deed grondig onderzoek naar de afschuwelijke tijd. Het greep mij aan en liet mij niet meer los.
De kleermaaksters van Auschwitz
In concentratiekamp Auschwitz-Birkenau hadden vijfentwintig Joodse vrouwen en meisjes de taak om luxe kleding te maken voor de nazi-elite. Het kleermaakatelier, genaamd de Obere Nähstube (de hoogste naaikamer), werd opgericht door Hedwig Höss. Dit was de vrouw van de hoogste commandant van het kamp. In deze salon instrueerden zij en andere SS-vrouwen de kleermaaksters om kledingstukken te ontwerpen voor de nazitop in Auschwitz.
De kleermaaksters van Auschwitz is gebaseerd op tal van bronnen, waaronder gesprekken met de laatst overlevende naaister, en volgt het lot van deze vrouwen. Hun hechte band bood hun niet alleen steun tijdens het dagelijks leven in het kamp, maar gaf de kleermaaksters ook de moed en de kracht om bij te dragen aan het verzet achter het prikkeldraad. Lucy Adlington verweeft deze buitengewone ervaringen met nieuwe onthullingen over de hebzucht, wreedheid en schijnheiligheid binnen het Derde Rijk. Ze schijnt zo haar licht op een nog onbekend hoofdstuk uit de Tweede Wereldoorlog.
Naalden erin, naalden eruit
Een terugkerende zin in De kleermaaksters van Auschwitz is: Naalden erin, naalden eruit. Dit treffende stukje geeft aan hoe het zijn van kleermaakster ervoor zorgde dat ze konden doorzetten. Het doen van dit werk, hoe verschrikkelijk ook, gaf iets veiligheid, gezamenlijkheid en geborgenheid. Al geeft de laatste overlevende van deze groep vrouwen aan: We zaten duizend dagen in Auschwitz en hadden elke dag duizend momenten waarop we hadden kunnen sterven.
En dus gingen de laagjes een voor een uit. Het bewijs van het leven vóór het kamp werd uitgewist en daarmee ook uitingen van individuele persoonlijkheid.
De kleermaaksters van Auschwitz, blz 134
Winterjassen, een belangrijke investering en altijd gekoesterd, werden ontdaan van de riem en opzijgelegd. Truien en vesten, vaak handgemaakt, met pluisjes op de plek waar de arm langs het lichaam wreef, moesten uit. Daarna, aarzelender, frummelden vingers aan de voorste knoopjes van blouses en aan fijne zijritsjes van jurken en rokken. Gekreukt door de reis, misschien vol zweetplekken. Schoenen en laarzen: uit. Gewoontegetrouw zetten de draagsters ze naast elkaar, met vanbinnen het leer dat zich naar de voet had gevormd, de hakken versleten door het lopen. Sokken: ook uit; nieuwe paren én paren met gestopte gaten. Kousen werden losgedrukt van jaratelles. Blote benen. Koude voeten op beton.
Het thema ‘kleding‘ wordt in De kleermaaksters van Auschwitz doorgetrokken van begin tot einde. De focus op het belang van kleding, dat wat je persoonlijkheid weergeeft en warmte biedt, zorgt voor een hele beeldende metafoor voor alles wat er gebeurd voor, tijdens en na de oorlog.
Op een dag verscheen er in het Revier van Birkenau een meisje in badpak. Ze beefde van doodsangst en vertelde in paniek haar verhaal: ze had op een transport gezeten van Joden uit Parijs. De vrouwen droegen badpakken omdat het ondraaglijk heet was. Een van hen – een danseres- kreeg het bevel zich uit te kleden. Ze weigerde. Ze greep de revolver van een ss’er, schoot eerst hem door en toen zichzelf. Ongelooflijk maar waar: de getuige werd de kleedkamer uit gesmokkeld door een Duitse soldaat. Manci Schwalbová. Bracha’s medische vriendin in het Revier, gaf kalmpjes haar enige trui weg aan het meisje, zodat ze zich kon warmen.
De kleermaaksters van Auschwitz, pagina 257
De kleermaaksters van Auschwitz is zeer gedetailleerd
Ik moest even in De kleermaaksters van Auschwitz komen, toen ik net was begonnen aan het boek. Het verhaal begint namelijk een tijd voor de oorlog. We maken kennis met een aantal kleermaaksters. Daarnaast wordt achtergrond gegeven bij de mode-industrie uit die tijd. Absoluut interessant, want daar weet ik erg weinig van. Joden moesten hun bedrijf uit handen geven aan de Duitsers. Dit wist ik niet.
Eenmaal op transport start het ‘bekende beeld’ wat ik heb van de Tweede Wereldoorlog. Net zo gruwelijk en verschrikkelijk als dat ik ook in andere boeken heb gelezen. Belangrijk dat dit wordt herhaald, want het mag niet ‘gewoon’ worden om te lezen. Dit is absoluut niet het geval, ook niet in dit boek. De focus op wat mensen aanhadden op transport zorgt voor nog meer beeld bij deze verhalen. Sommigen gekleed alsof ze aan het werk gingen, anderen met zoveel mogelijk kleding aan, anderen waren minder goed voorbereid.
Kanada
Wat ik ook nog niet eerder heb gelezen is het bestaan van Kanada. In De kleermaaksters van Auschwitz wordt uitgebreid stilgestaan op de bezittingen van de aangekomen mensen en de transformatie die zij maken van mens naar gevangene. De verschrikkelijke paragrafen die gewijd zijn aan het moeten uitkleden, de keuze ‘leven of dood’ die werd gemaakt, de gang van naakte vrouwen naar de gaskamers. De opgevouwen stapels kleding en de net geplaatste schoenen kregen een plek in Kanada. De opslagruimte. De koffers waar ‘goed voor gezorgd’ zou worden, maar die voornamelijk naar Kanada gingen, wat werd gebruikt als de ‘shop’ voor de ss. De stoffen van jurken van vermoorde vrouwen, waar de echtgenoten van de ss later prachtige jurken van kregen. Gemaakt door de kleermaaksters van Auschwitz.
Foto’s
Jezelf opnieuw kleden was een belangrijk onderdeel van de bevrijding. Kampstrepen, kampvodden en alle tekens van het gevangenisleven afleggen, om eindelijk weer echte kledingstukken aan te trekken. Dat was een krachtige transitie. Van nummer naar vrouw, van gevangene naar persoon. Wie haar vodden afschudde, schudde de vernedering van zich af. Erika Kounio, een van Bracha’s vriendinnen uit het Stafgebouw, zei later: ‘We moesten ons verkleden om weer mens te worden’
De kleermaaksters van Auschwitz
In De kleermaaksters van Auschwitz staan met regelmaat foto’s tussen de tekst. Meestal van de kleermaaksters, met hun familie. Vanzelfsprekend van vóór de oorlog. Veel foto’s zijn er niet van de tijd in Auschwitz. Aangrijpend vond ik het om te lezen dat een heldin een aantal foto’s durfde te maken, die later door een fotograaf zijn verspreid. Deze foto’s zijn gemakkelijk via internet op te zoeken, iets wat ik ook heb gedaan na het lezen van het boek.
Er wordt veel verwezen naar noten in het boek. Achterin is veel ruimte opgenomen voor toelichting en bronverwijzingen bij uitspraken. Hieruit blijkt dan ook hoe gedegen Lucy Adlington onderzoek heeft gedaan, voordat zij dit boek schreef. Ook heeft ze vele gesprekken gevoerd met familieleden van de kleermaaksters. Achterin het boek is hier meer over te lezen.
In het boek worden zeer veel namen gebruikt. Af en toe vond ik dat wat ingewikkeld lezen, maar achterin het boek zit ook een register waar je terug kunt kijken wanneer er eerder over deze mensen is geschreven. Dit alles maakt het boek goed leesbaar.
Specificaties De kleermaaksters van Auschwitz
Auteur: Lucy Adlington | Vertaling: Irene Goes | Uitgever: De Boekerij | januari 2023 | 416 pagina’s | 9789022590744 | Meer informatie bij je lokale boekhandel of via bol.com
Welk woord of thema spreekt jou aan in een boek? Klik op een woord en ga naar boeken toe in dit thema!
avontuur basisschool boekenserie culturen dieren diversiteit emoties familie fantasie fantasy filosofie geheimen geschiedenis gevoelens graphic novel grappig het leven humor jezelf zijn klassieker kunst liefde maatschappij magie mentale gezondheid mindful moord mysterie natuur oorlog opgroeien politie prentenboek roman school seizoenen spannend sprookjes sterke vrouw thriller verhalenbundel vriendschap weetjesboek wereld zoekboek
- Karel viert Kerstmis – een prentenboek voor peuters - 11/11/2024
- Dit is Vos – een geweldig AVI-groeiboek - 03/10/2024
- Zuid-moeders hebben geen geheimen – een tweede roman - 01/10/2024
5 reacties
Geef een reactie
Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.
Het lijkt me een onwijs indrukwekkend boek! Dus ik doe graag mee met jullie winactie.
Lijkt mij een heel indrukwekkend boek. Ik kan nooit genoeg gelezen hebben over deze afschuwelijke tijd, want het blijft altijd weer enorm aangrijpend om over te lezen en er zijn altijd weer nieuwe dingen over te leren die niet vergeten mogen worden.
Ik doe graag mee met deze winactie. Ik heb boeken lezen als hobby onlangs weer opgepakt en ik kan er geen genoeg van krijgen! Ik hou van boeken waarvan ik kan leren en die mij echt iets meegeven. Dit boek lijkt me heel indrukwekkend. Mijn vriend is erg geïnteresseerd in de oorlog, dus ik denk dat hij dit boek ook wel wil lezen. Ik vind het leuk om met iemand over indrukwekkende verhalen te praten. Ik ben benieuwd!
Inderdaad een indrukwekkend boek, zou het graag lezen.
Oh wauw! Ik doe heel graag mee 😊
Na het lezen van jullie recensie ben ik ontzettend benieuwd geworden naar dit verhaal, het lijkt me prachtig!