De reis van Syntax Bosselman, een verhalenboek over de slavernij

Het boek De reis van Syntax Bosselman: Verhalen over de Slavernij is zeker op Keti Koti een must-read. In deze tijd is dit boek van Arend van Dam misschien wel relevanter dan ooit tevoren. Zeker op een dag als vandaag waarin we Keti Koti – de Ketenen Verbroken- vieren. Het einde van de slavernij dus. Tijdens het lezen van De reis van Syntax Bosselman: verhalen over de slavernij heb ik mij twee dingen afgevraagd: 1) Dit boek kreeg de Thea Beckman prijs en een Zilveren Griffel. Waarom kreeg dit boek een Zilveren Griffel en geen Gouden Griffel en; 2) Waarom was dit boek er niet toen ik een kind was?

Dit boek is namelijk fantastisch! Lees verder om te zien hoe De reis van Syntax Bosselman verliep in drie verschillende lijnen.

Eerste lijn: De Reis van Syntax Bosselman

Syntax Bosselman was tot zijn veertigste levensjaar niet van zichzelf. Hij was van iemand anders en ze noemden hem ‘slaaf’. Nu Syntax zestig jaar is kan hij wat van de wereld zien door deel te nemen aan de wereldtentoonstelling die in Amsterdam wordt gehouden. We hebben het dan over het jaar 1883. Een divers gezelschap van andere Surinamers, met allemaal een andere achtergrond neemt hieraan deel. Ze krijgen er geld voor en kunnen koning Willem III zien. Syntax wil hem graag bedanken voor het afschaffen van de slavernij. Je krijgt als lezer de indruk dan Syntax Bosselman en zijn reisgenoten niet helemaal weten waar ze aan beginnen. Dat ze onder valse voorwendselen naar Amsterdam gaan.

Syntax en Kodjo

Syntax Bosselman stelt zich als oudste van de groep al snel op als een soort vader. Hij wint het vertrouwen van de dertienjarige Kodjo die kritisch en nieuwsgierig is ten opzichte van Nederland. De oudere Syntax, die wat bedaarder en gelaten is, moet wennen aan deze kritische opstelling. In de loop van het verhaal lezen we over hoe het Syntax, Kodjo en de rest van hun reisgenoten is vergaan. Wat hun achtergronden zijn en hoe zij iedere keer de wijste moeten zijn als ze geconfronteerd worden met domheid, vooroordelen en onverschilligheid. Syntax, toch opgegroeid met het idee dat Nederland zo geweldig is, komt langzaam maar zeker van die gedachte terug. Hiertoe aangespoord door Kodjo die hem vragen stelt. Het verhaal van Syntax Bosselman loopt als een rode draad door het boek. Het is een eerste lijn die uitnodigt tot het volgen van twee andere lijnen.

Tweede Lijn: Concrete voorbeelden

De tweede lijn is die van de concrete voorbeelden van slavernij. We zien een waaier van mensen die tot slaaf zijn gemaakt, slavernij bevorderden of zich opstelden tegen slavernij. In deze lijn wordt ook de rol van Nederlandse instituties in deze grauwe geschiedenis verduidelijkt. Van Zuid-Afrika tot Suriname, van Jan van Riebeeck tot J.P. Coen tot John Stedman tot Tula: allemaal worden ze genoemd in De reis van Syntax Bosselman. De meningen en discussies van iedere tijd worden via deze verhalen tot uiting gebracht, waardoor je de evolutie van dit onderwerp van vroeger tot nu kunt volgen. Van Dam sluit als schrijver niet uit dat hij verdere aanvullingen toevoegt in dit boek in volgende drukken. Waarmee we op de derde lijn komen.

Derde Lijn: Van Dam

De derde lijn is de lijn van Arend van Dam zelf. Hoe ging hij te werk? Welke overwegingen had hij om welke verhalen op schrijven? En waarom deed hij dat op deze manier? Hoe won hij informatie in? In deze derde druk die ik las begint van Dam al met een woord vooraf waarin hij uitlegt hoe je dit boek kunt lezen. Telkens tussen de verhalen door vertelt hij over de achtergrond. Dat is die tweede lijn. Ook nu is zijn taalgebruik vlot en begrijpelijk. Helemaal aan het eind legt hij nog eens verantwoording af door te verklaren dat hij zijn boek ziet als een open dossier. Geschiedenis is altijd in beweging en dat geldt zeker voor onderwerpen die gevoelig liggen. Dit boek is, zo zegt hij, is niet een gesloten boek, maar aan verandering onderhevig.

Het open dossier van Syntax Bosselman

Het hele boek De reis van Syntax Bosselman beschouwt Arend van Dam dus als een open dossier. Een uitnodiging tot een gesprek, zo je wilt. Op het moment dat na de eerste druk er via de mail het kritiekpunt naar voren komt dat de wreedheden van de slavernij niet voldoende naar voren worden gebracht gaat Van Dam daar serieus op in. We lezen de hele mailwisseling. Hij omschrijft zichzelf als iemand die slecht tegen geweld kan, dat het liefst probeert te vermijden. Ook in de films die hij ziet en de boeken die hij leest. ‘Ik ben een watje.’ Zo verklaart hij zelf.

Maar in navolging van de mailwisseling wint hij alsnog informatie in. Hij neemt alsnog het verhaal van John Stedman op in De reis van Syntax Bosselman. Deze meneer, die zich verzet tegen slavernij, omschrijft in zijn dagboek de gruwelen van slavernij. In het stuk dat Van Dam vanuit zijn eigen persoon schrijft gaat hij daarop dieper in. Van Dam steekt moeite om na een vraag over waar Colhee is begraven door nog eens naar het Amsterdams Stadsarchief te gaan en met een lezer naar het graf van Colhee te gaan. Zo wordt het dossier van De reis van Syntax Bosselman steeds completer.

Het oog wil ook wat

De reis van Syntax Bosselman heeft ook visuele elementen van een dossier. Er staat een informatieve tijdlijn in, die al te zien is als je het boek nog niet hebt opengeslagen. Er zijn kaarten, foto’s en namen. Namen die meteen een monument worden voor de geslaafden die nooit een gekend graf hebben gekregen.

Daarnaast laat ook Alex de Wolf zich niet onbetuigd. Met tekeningen in oost-indische inkt en op de kaft kleurige verf op waterbasis legt hij uit, vrolijkt op of versterkt hij de sfeer. In de binnenkaft werkt hij samen met Jeanette Steenmeijer om de kaarten helemaal kloppend en kleurrijk te krijgen. Hierbij ook een compliment voor de vormgevers van Zeno die de tijdlijnen en verschillende verhalen tot een geheel hebben gesmeed waarin de samenhang duidelijk te zien is. Daarmee wint De reis van Syntax Bosselman aan duidelijkheid.

• Lees ook: Boeken thema slavernij – een lijst met kinderboeken

Specificaties De reis van Syntax Bosselman: verhalen over de slavernij

Schrijver: Arend van Dam | Illustrator: Alex de Wolf | Uitgever: Van Holkema & Warendorf | Jaar van Uitgave: 2019 (derde druk) | 9789000359158 | Kijk voor meer info hier bij Bol of bezoek je lokale boekhandel

Welk woord of thema spreekt jou aan in een boek? Klik op een woord en ga naar boeken toe in dit thema!

avontuur basisschool boekenserie culturen dieren diversiteit emoties familie fantasie fantasy filosofie geheimen geschiedenis gevoelens graphic novel grappig het leven humor jezelf zijn klassieker kunst liefde maatschappij magie mentale gezondheid mindful moord mysterie natuur oorlog opgroeien politie prentenboek roman school seizoenen spannend sprookjes sterke vrouw thriller verhalenbundel vriendschap weetjesboek wereld zoekboek

• Over
• Laatste berichten

Tanja

Mijn naam is Tanja en ik ben het levende bewijs dat historici niet stoffig zijn. Ik houd van lezen, koken en theater en daar geniet ik het liefst van met mijn man en twee dochters van vijf en zeven jaar.

Laatste berichten van Tanja (alles zien)

• Kinderboekenweek 2021 worden wat je wil, een overzicht - 13/09/2021
• Het Mirakel, een roman over oerkracht - 31/08/2021
• Nachtmissies, een boek voor de schoolbibliotheek - 10/08/2021