Het donkerste donker, een nieuw licht op de afschuwelijkheden van Sobibor
Je kan er niet om heen, dag en nacht is het op het nieuws: de oorlog tussen Israël en Palestina. Hoe heeft het weer zover kunnen komen? Daardoor verdwijnt een andere vreselijk langdurige oorlog naar de achtergrond. Die tussen Rusland en Oekraïne. Om nog maar te zwijgen over de vele andere conflicten die er op dit moment gaande zijn in de wereld. Zonder een mening te verkondigen, trek ik het me wel allemaal heel erg aan. Zeker gezien het feit dat ik al van jongs af aan al boeken lees over de, met name, Tweede Wereldoorlog. Een groter voorbeeld van dat wat er nooit meer mag plaatsvinden is dat toch wel. En ook van die oorlog is er zoveel wat ik nog steeds niet weet. Bijvoorbeeld over Sobibor, dat andere vreselijke vernietigingskamp. Het donkerste donker vertelt een stukje verborgen geschiedenis.
Wat het boek Het Donkerste donker vertelt
Na Auschwitz is Sobibor, met ruim 34.000 Nederlandse slachtoffers, het grootste Nederlandse massagraf. Vanaf 1942 werden hier in anderhalf jaar tijd meer dan 170.000 Joden direct na aankomst vergast. Toch kennen maar weinig mensen dit vernietigingskamp. Het donkerste donker vertelt een stukje over deze afschuwelijke geschiedenis.
Na een gevangenenopstand in oktober 1943 wordt Sobibor door de nazi’s gesloten en de sporen zoveel mogelijk uitgewist. Aan de stilte op de plek van het kamp komt in 2014 een einde. Onderzoeksjournalist Rosanne Kropman is erbij als archeologen de fundamenten van de acht gaskamers uitgraven. Schep voor schep komen de contouren aan de oppervlakte. Vanaf dat moment gaat Rosanne op zoek naar de sporen van het kamp. Ze ontmoet de laatste overlevenden van de opstand en hun families, vertelt verhalen van de daders en ziet de moeizame omgang in Polen met het Holocaust-erfgoed. Het donkerste donker werpt nieuw licht op het mysterie dat Sobibor tot op de dag van vandaag is.
Journalist en auteur Rosanne Kropman
Rosanne Kropman wist toen ze op de middelbare school zat al dat ze journalist wilde worden. Ze koos als vervolgstudie Media en Cultuur aan de UVA. Helaas was dit niet wat ze had verwacht en ze stapte over naar de opleiding psychologie, waarvoor ze studeerde in Amsterdam en Berlijn. Toch begon ze na haar afstuderen met werken bij een uitgeverij die een Engelstalig tijdschrift uitgaf, bedoeld voor expats. Ze mocht recensies schrijven over onder anderen boeken en restaurants. Ze stroomde door naar Het Parool. Daar leerde ze pas echt wat het journalistieke vak inhield. Zelf zegt ze in een interview daarover: ‘’Journalistiek is iets wat je gewoon heel vaak moet doen om er goed in te worden.’’
Ze heeft gewerkt als fixer voor National Public Radio (de radio 1 van Amerika), en zelfs voor The New York Times en Sunday Times. Nu is ze eindredacteur voor De Correspondent en is ze werkzaam als freelance onderzoeksjournalist voor Follow the Money, De Volkskrant en Trouw. In deze laatste staat een heel mooi artikel over haar boek het donkerste donker
Het donkerste donker is zoveel meer dan een geschiedkundig verslag
Een mening geven over een boek dat waargebeurde feiten bevat is altijd erg lastig. Je hebt met verschillende factoren te maken en kan niet beginnen over een standaard opmaak of opbouw. Ook personages kun je niet karakteriseren.
Het donkerste donker is wel heel iets anders geworden dan alleen een geschiedkundig verslag. Auteur en journalist Rosanne Kropman schrijft namelijk vanuit een menselijk oogpunt en heeft daarnaast een boeiende en verhalende vertelstijl. Hoewel ze zegt dat ze objectief had willen blijven tijdens haar verblijf in Sobibor, ontkomt ze er toch niet aan om emotioneel geraakt te worden. Dit breekpunt bereikt ze wanneer ze een zilveren oorbel vindt, een persoonlijk overblijfsel. Maar zeker ook op het moment dat ze zich verdiept in het gevoel wat de mensen in Sobibor gehad moeten hebben enkele minuten voordat ze hun laatste levenslicht zouden zien. Ze beschrijft het zelf als afdalen naar het donkerste donker.
Het verleden heeft invloed op een volgende generatie
Het boek het donkerste donker is onderverdeeld in acht hoofdstukken en heeft voorin een afbeelding van de plattegrond van Sobibor. In de aparte hoofdstukken wordt elke keer een verhaal belicht van een persoon die in Sobibor zat, en zelfs van sommige die het overleefde. Zo is er het verhaal van het echtpaar Engel-Wijnberg die beide onderdeel uitmaakte van de opstand en de ontsnapping uit het kamp in 1943. Ze vluchtte naar Amerika en stichtte daar een gezin. Hun zoon Fred verteld dat het wantrouwen in de mens, wat hun ouders hadden opgelopen ten tijde van de oorlog, van grote invloed is geweest op de manier hoe hij en zijn zus naar de wereld kijken.
Overal waar de meisjes zijn
”Overal waar de meisjes zijn” is een couplet uit het volkslied ‘En datte we toffe jongens zijn’. Nog altijd bij vele bekend. Wat niet of nauwelijks bekend is, is dat dit liedje voor het eerst gezongen werd door een Nederlandse (cabaret) zangeres, tijdens een feestavond in Sobibor. Deze ‘bonte’ avond werd niet alleen bijgewoond door Joodse gevangen maar ook door bewakers. Na de dood van de zangeres bleef dit lied, als een soort van strijdlied, gezongen worden op het vernietigingskamp. Iets wat, zo vertelt auteur Rosanne Kropman in haar boek het donkerste donker, maar moeilijk te bevatten is. Ik sluit me daar volledig bij aan.
Diep onder de indruk en een traantje weggepinkt
Dat het kamp Sobibor qua omvang zoveel kleiner was dan Auschwitz maar qua afschuwelijkheden net zo erg, heb ik nooit geweten. Met het boek het donkerste donker wist schrijfster/journalist Rosanne Kropman me emotioneel diep te raken. Hier en daar pinkte ik echt een traantje weg. Het boek is namelijk zo waardig en respectvol geschreven. Het is veel meer dan een gedetailleerd stuk geschiedenis. Diep onder de indruk sla ik het boek dicht en zal ik zeker meer over deze afschuwelijke plek met zijn onmenselijke gebeurtenissen gaan opzoeken.
Bij de herdenkingen horen we het zo vaak: ‘Nooit meer Auschwitz’. Daar is wat mij betreft nu kamp Sobibor aan toe te voegen.
Specificaties Het donkerste donker
Titel: Het donkerste donker | Auteur: Rosanne Kropman | Uitgeverij: Nieuw Amsterdam | Eerste uitgave: 2023 | Aantal bladzijden: 204 | ISBN 9789046826881 | Meer informatie bij je lokale boekhandel, bezoek de website van de uitgever of klik hier voor Bol
Welk woord of thema spreekt jou aan in een boek? Klik op een woord en ga naar boeken toe in dit thema!
avontuur basisschool boekenserie culturen dieren diversiteit emoties familie fantasie fantasy filosofie geheimen geschiedenis gevoelens graphic novel grappig het leven humor jezelf zijn klassieker kunst liefde maatschappij magie mentale gezondheid mindful moord mysterie natuur oorlog opgroeien politie prentenboek roman school seizoenen spannend sprookjes sterke vrouw thriller verhalenbundel vriendschap weetjesboek wereld zoekboek
