Leven in de verbeelding, een biografie van Hella S. Haasse

Leven in de verbeelding is een biografie over het leven en het werk van schrijfster Hella S. Haasse (Batavia, 1918 – Amsterdam, 2011). Zij is één van Nederlands hoogst gewaardeerde en meest gelezen schrijvers in binnen- en buitenland. Zelf associeer ik haar vooral met Oeroeg. Haar indrukwekkende oeuvre omvat veel meer dan dit bekende boek.

Een indrukwekkend oeuvre

Haasse schreef meer dan twintig romans, een verhalenbundel, vijf autobiografische boeken, diverse essaybundels en soms ook gedichten. Ze heeft onder meer de Constantijn Huygens prijs, de P.C. Hooftprijs en twee maal de Publiekprijs op haar naam staan, evenals de hoogste literaire onderscheiding: de Prijs der Nederlandse Letteren voor de artistieke en menselijke waarde van haar oeuvre. Haar werk verscheen in 26 talen. Aleid Truijens heeft nu een biografie geschreven van maar liefst 600 blz.

Truijens (1955) is ruim 40 jaar journalist en sinds 25 jaar columnist, recensent en interviewer voor de Volkskrant. Ze publiceerde de romans Geen nacht zonder en Vriendinnendienst en de veelgeprezen biografie van schrijver F. B. Hotz: Geluk kun je alleen schilderen. Voor haar biografie Leven in de verbeelding kreeg Truijens medewerking van Haasses erfgenamen. Ze sprak met hen en kreeg toegang tot het gehele literaire en persoonlijke archief van Haasse. Truijens is ook naar Java gereisd.

Leven zonder verbeelding was onmogelijk

In Leven in de verbeelding zien we hoe Haasse het conventionele leven probeerde te leiden dat van haar verwacht werd, terwijl ze haar toevlucht zocht in haar verbeelding. Leven zonder de verbeelding was haar onmogelijk. In de proloog wordt je gelijk meegesleurd in het verhaal van dan nog ‘Helly’. Ze woont tijdelijk in het Baarnse kinderpension, maar weet niet waarom ze niet bij haar ouders en broer in Java woont. Op school wordt ze gepest. Je wordt gelijk nieuwsgierig naar het hoe en waarom. Helly is eenzaam.

Schrijven was op veel momenten in haar leven haar redding; ze ontdekte dat ze altijd vluchten kon uit de werkelijkheid. […] De verbeelding was een tegengif, ‘een narcoticum’ noemde ze het zelf. Je kon met anderen communiceren via verhalen.

Blz 10

Leven in de verbeelding, over leven en werk

Truijens gaat vooral beschrijvend te werk in de biografie. Wat was haar karakter, hoe verliep haar leven, wat maakte ze mee (onder meer het verlies van een kindje)? Wat deed ze zoal (toneelspelen bijvoorbeeld)? Je leest ook veel over de band met de mensen om haar heen. Je leert haar goed kennen door de vele details. Ook leer je haar zien vanuit meerdere perspectieven. Zo staan er stukjes autobiografie in het boek, maar zijn ook anderen aan het woord, zoals haar broer Wim.

Geknuffeld en gekoesterd werden Hella en Wim nooit. ‘Het was uitsluitend intellectuele intimiteit. Er was geen enkele lichamelijke intimiteit. […] Ik kan niet zeggen dat er ooit, ook later niet toen we volwassen waren, sprake is geweest van een intieme, vertrouwelijke band.’ Uit dat gebrekkige contact verklaarde Haasse haar grote behoefte om, in romans en non-fictie, emoties te projecteren in levens van anderen.

Blz 76

Persoonlijk leven en het schrijverschap

Leven in de verbeelding gaat ook in op de verschillende boeken die Haasse schreef. En over thema’s die daarin terug komen, zoals een moeilijk huwelijk hebben. Haasse en haar man hadden het niet makkelijk. Er was soms een vermoeden van autisme bij haar man Jan. Je ziet de invloed van haar privé leven op haar werk en andersom. Als schrijfster was ze bijvoorbeeld niet altijd beschikbaar voor haar dochters. Ook lezen we hoe haar werk werd ontvangen in binnen- en buitenland en hoe het contact was met andere schrijvers.

In Zwanen schieten constateert Haasse dat ze veel lijkt op beide grootmoeders. Zij zijn ‘de polen waartussen mijn ik zich beweegt’. Net als Hélène heeft ze ‘de drang tot verandering (in de verbeelding wanneer het niet anders kan), het uithoudingsvermogen, nodig om een gesteld doel te bereiken en de gave om, in onaangename of onthutsende situaties, aan mijzelf en wat mij overkomt een hilarische kant te ontdekken’.

blz 74

Er staan ook veel foto’s in Leven in de verbeelding van Haasse zelf door de jaren heen en de mensen om haar heen. Ik (uit 1987) ken alleen de oudere Haasse, dus vond het leuk om de foto’s te zien over al die jaren van haar leven. De foto’s hadden van mij wel meer verdeeld mogen worden over het boek, passend bij de de jaartallen van het hoofdstuk. Maar dat is een detail.

Een hommage

Iemands werk kan ik beter begrijpen en waarderen als ik iemands verhaal kan. Die achtergrond brengt echt een diepere laag aan en een beter begrip. En het laat ook de mens zien achter iemand werk, waarin iedereen weer andere dingen kan herkennen. Ik herken in Haasse het waarnemen van mensen en de wereld en het afstand nemen daarna. Dan volgt het denken en schrijven, het begrijpen en verwerken.

Truijens heeft een indrukwekkend boek geschreven met Leven in de verbeelding. Wat moet het een puzzel geweest zijn om van alle boeken, documentatie en gesprekken een geheel te maken.. Wil je Hella Haasse, de beroemde Nederlandse vrouwelijke schrijver, en haar werk beter leren kennen? Lees dan deze biografie. Ik ben benieuwd of het je daarna uitnodigt om weer eens wat te lezen van Haasse en wat dan.

Specificaties Leven in de verbeelding

Auteur: Aleid Truijens | Uitgeverij: Querido | Februari 2022 | 9789021436388 | 600 blz | Meer informatie bij je lokale boekhandel of klik hier

Welk woord of thema spreekt jou aan in een boek? Klik op een woord en ga naar boeken toe in dit thema!

avontuur basisschool boekenserie culturen dieren diversiteit emoties familie fantasie fantasy filosofie geheimen geschiedenis gevoelens graphic novel grappig het leven humor jezelf zijn klassieker kunst liefde maatschappij magie mentale gezondheid mindful moord mysterie natuur oorlog opgroeien politie prentenboek roman school seizoenen spannend sprookjes sterke vrouw thriller verhalenbundel vriendschap weetjesboek wereld zoekboek