Martine Bijl – Van dit en dat en van alles wat. Een mooi eerbetoon
In 2019 overleed Martine Bijl – een veelzijdige actrice, presentatrice, cabaretière, schrijfster, zangeres en kunstenares. Vele talenten dus, en wat een uitgebreid oeuvre liet zij na. Enorm knap hoe zij in haar werk een combinatie van diepzinnigheid en luchtigheid wist te verwerken. Eén van haar grote passies was schrijven. Het boek Van dit en dat en van alles wat is een verzameling van haar schrijfsels. Samengesteld en uitgekozen door haar partner Berend Boudewijn. Een eerbetoon en een kijkje in haar persoonlijkheid.
Martine Bijl – veelzijdig en humoristisch
Bijna iedereen zal bekend zijn met één of meerdere werkzaamheden van Martine Bijl. Van Heel Holland Bakt tot de Groenten van Hak. Een groot talent ging verloren door haar dood. Wat in veel van haar werk opviel en aantrok, was een ironische ondertoon en bepaalde ondeugendheid. Getuige van een groot komisch talent en de gave om iets te creëren met haar woorden.
Tijdens de eerste seizoenen van Heel Holland Bakt kwam dit mooi tot zijn recht. Een verdrietige en ingrijpende hersenbloeding zorgde ervoor dat zij dit niet meer kon blijven doen. En na een periode van ziekte, revalidatie en een zware depressie overleed Martine Bijl op 30 mei 2019, op 71-jarige leeftijd.
Van dit en dat en van alles wat
De titel van het boek is dus Van dit en dat en van alles wat. En dat maakt nieuwsgierig. Want een spitsvondig en beschouwend persoon kan over van alles wat moois schrijven. Over de grote levensvragen en kleine problemen van alledag. En je kunt er altijd zelf iets uithalen. Herkenning, positiviteit en vooral misschien wel hoe je het leven kunt leven.
Met een liefdevol voorwoord van Berend Boudewijn begint het boek van en over Martine Bijl. Een boek met jeugdherinneringen, anekdotes, speeches, theaterteksten en nog veel meer. Een gevarieerde bundel dus. En het geeft naast een inkijkje in haar persoonlijke leven, ook een grappige blik achter de schermen van de showbusiness.
Het grootste deel van het boek bestaat uit dagboekfragmenten van Martine. Bijvoorbeeld gedurende haar acteerwerk voor Het Zonnetje in Huis en haar vertaalwerk voor drie grote Nederlandse musicals. Aïda, The Lion King en Billy Elliott. Het boek geeft een inkijkje in wat er bij komt kijken om een tv-serie en musical te maken. Bijvoorbeeld hoe een Engelse musical tekst om te toveren naar een mooie Nederlandse tekst en passende liedjes. Dat Martine Bijl daarin één van de beste uit haar vak was, blijkt wel uit de mooie prijzen die ze daarvoor kreeg. Maar ook dat het soms een worsteling was.
Maar de eerste hoofdstukken in het boek zijn direct het meest indrukwekkend. Het zijn een aantal losse notulen en jeugdanekdotes. Die het meest illustrerend lijken voor het karakter van Martine. Met ouders die elkaar ergens nooit echt aardig gevonden hebben. Een vader die er ook een andere relatie op na hield. En een moeder die op de achtergrond gedwee deed wat er van haar werd verwacht. En daar natuurlijk niet gelukkig van werd. Bijzonder hoe Martine Bijl daar op terugkijkt, en dit weet te analyseren.
Levenskunst en mensenkennis
De vele dagboekfragmenten geven een blik achter de schermen van de showbusiness. Van de ontmoetingen met de hotemetoten uit de VS en Engeland. Het schipperen en discussiëren. Het instrueren van de acteurs om het ook zo te brengen zoals de tekst bedoeld is. Mooi is ook hoe Martine Bijl steeds anderen beschouwt en analyseert, en over een gave beschikt om mensen echt te zien zoals ze zijn. Bijvoorbeeld als ze schrijft over haar contacten met Joop en Janine van den Ende, die ze de Bill en Hillary noemt van de lage landen. Maar tegelijk ook met veel respect en liefde over ze schrijft.
Het boek leest heerlijk weg. Met herkenbare emoties, twijfels en gedachten die iedereen wel eens ervaart. Met die zelfspot en ironie die zo kenmerkend zijn voor Martine Bijl. Ook over perfectionisme, volharding en koppigheid. Dus het geeft vooral een eerlijke inkijk in een leven van een getalenteerd iemand. Waaruit blijkt dat het succes nooit vanzelf komt, maar dat hard werken daarvoor nodig is. En omgaan met teleurstellingen.
Een eerbetoon aan Martine Bijl
Martine had uiteindelijk wel het geluk gevonden toen zij trouwde met Berend Boudewijn. Maar een gemis van waardering vanuit haar jeugd bleef wel altijd een rol spelen, zo krijg je het gevoel tijdens het lezen. Of zij zelf ervoor had gekozen om haar privé-gedachten in haar dagboek te willen uitbrengen, blijf je je ook wel afvragen tijdens het lezen. Maar het geeft wel een mooi inkijkje in haar beleving en persoonlijkheid.
Het boek was wellicht wat beter in balans geweest als er minder dagboekfragmenten in stonden, en wat meer voorbeelden van vertalingen en geschreven columns. Om zo een completer beeld te krijgen van haar werk, persoon en talenten. Want bijvoorbeeld de proloog uit Aïda is prachtig vertaald, en maakt nieuwsgierig naar meer:
Elk verhaal van alle mensen
dat ons doorgegeven wordt
gaat uiteindelijk over liefde,
en het menselijk tekort…
Aïda Proloog, Martine Bijl
Dit boek lijkt wel bedoeld als een mooi eerbetoon aan Martine Bijl in ieder geval. Het maakt ook nieuwsgierig naar haar laatste boek dat zij schreef in de periode van haar herstel na de hersenbloeding: Rinkeldekink. Vanwege de zware depressie waar zij onder leed, zal dit een indrukwekkend boek zijn. Een aantal van de anekdotes aan het begin van dit boek zijn in ieder geval erg aangrijpend over deze periode:
– Aan het eind van elke dag denk ik: goddank, weer een dag voorbij. Ik ben moe, zo moe.
– Ik ben hopeloos verdwaald in mijn eigen leven.
Anekdotes Martine Bijl
Veelzijdig talent
Wat een verdrietige laatste fase voor zo’n getalenteerd iemand. Maar het mooie van dit boek is dat veel van haar talenten naar voren komen. En ook dankzij de foto’s krijgen we daar een beeld van. Een gave had zij om iets te creëren. Door middel van schrijven, zingen, acteren en presenteren. Maar ook met haar handen. Want ze was ook een creatieve en getalenteerde kunstenaar die onder andere mooie poppen maakte. Met een mooie foto in het boek van een liefdevolle creatie van een pop met het Syndroom van Down.
Met een bijschrift over haar irritatie dat er alleen maar perfecte meisjespoppen bestonden. En dat ze uit dwarsigheid een pop wilde maken over deze ‘mongooltjes’ zodat ze zichzelf konden herkennen. Een beetje dwarsigheid, veel talent, humor, sociale betrokkenheid en gevoel voor taal. Dat zijn misschien wel de meest kenmerkende eigenschappen van Martine Bijl die we uit dit boek halen.
Specificaties Van dit en dat en alles wat – Martine Bijl
Samenstelling en inleiding: Berend Boudewijn | Omslagontwerp: Suzan Beijer | Uitgeverij: Atlas contact | 9789025472009 | september 2021 | 384 pagina’s | Meer informatie vraag je bij de lokale boekhandel, of vind je hier
