O Caledonia, een gothische roman van Elspeth Barker
Geïntrigeerd door het donkere skelet dat een gothicboek herbergt; dat gevoel heb ik al sinds ik de cover van ‘O, Caledonia’ heb gezien. Deze bijzondere klassieker uit 1991 leer ik nu pas kennen. Het is ook pas nu vertaald in het Nederlands, waardoor het opnieuw onder de aandacht komt. Met een voorwoord van Maggie O’Farrell ben ik klaar voor mijn reis naar de gure Schotse hooglanden.
O, Caledonia samenvatting
Onder aan de trap van het kasteel, gekleed in haar moeders zwart kanten avondjurk, ligt Janet, in de verwrongen houding die duidt op moord…
O, Caledonia is een verbluffende roman, waarin de kettingreactie van gebeurtenissen wordt beschreven die leidt tot de bizarre dood van een zestienjarig meisje, gesitueerd in Schotland in de jaren veertig en vijftig. Opgroeiend in een geïsoleerde en eenzame wereld wendt Barkers verdoemde jonge heldin zich tot de literatuur, de natuur en tot haar tante Lila, die haar korte momenten van troost bieden in een verder grimmig bestaan.
Mensen, vogels en andere dieren bevolken een verhaal dat zowel sfeervol als geestig en vlijmscherp is. Het familiemotto – moriens sed invictus (stervend maar onoverwonnen) – is een toepasselijk grafschrift voor de wilde en dappere Janet, wier vurige vastberadenheid om trouw te blijven aan zichzelf haar tot een van de onvergetelijkste heldinnen van de hedendaagse literatuur maakt. Op meesterlijke wijze roept Elspeth Barker het barre klimaat van Schotland voor de geest in deze gothic roman, die wel wordt vergeleken met het werk van de Brontës, Edgar Allen Poe en We hebben altijd in het kasteel gewoond (Bol) van Shirley Jackson.
Gothic Roman
O, Caledonia is uniek om diverse redenen. Dit klassieke meesterwerk is namelijk het debuut van Elspeth Barker uit 1991. En met dat debuut wist ze meteen veel respect te verwerven. Er volgden meer boeken, maar geen zoals deze. Het een enkele stempel geven doet het eigenlijk te kort, maar een gothic roman is een goede indicatie om de sfeer proberen te vangen. Het verhaal wordt als een moordmysterie neergezet, maar er is eigenlijk geen mysterie rondom de moord. Uiteraard ben je als lezer benieuwd naar het hoe en waarom, maar het verhaal heeft niet die twee vragen als hoofdpunten.
Wat dan wel? O, Caledonia is voor mij echt een gothic coming-of-age-roman. De spil van het hele verhaal is Janet. Een eerstgeborene uit een excentriek gezin, woonachtig in Schotland. We volgen het verhaal van Janet van geboorte tot dood op haar 16e jaar. Ze is eigen, vaak onbegrepen en rolt niet echt moeiteloos door het leven. We krijgen een prachtig inzicht in de geschiedenis.
‘O, Caledonia’ speelt zich namelijk af in de jaren veertig en vijftig van de vorige eeuw. Janet groeit op tijdens en na de Tweede Wereldoorlog. Voor wie niet thuis is in het genre gothic: dit hoeft zeker niet altijd bovennatuurlijk te zijn. Hieronder een kort overzicht van wat dit genre inhoudt.
Genre gothic
Het genre gothic, ook wel gothic fiction of gotische roman, is een literair genre dat ontstond in de tweede helft van de 18e eeuw.
Kernpunten
- Setting: De sfeer is het belangrijkst in een gothic novel. Verhalen spelen zich af in een duistere, atmosferische en vaak vervallen setting, zoals oude kastelen, landhuizen of ruige, eenzame landschappen. Precies wat je krijgt in O, Caledonia.
- Thema’s: Het combineert elementen van mystery, romantiek en horror. De focus ligt sterk op intense emoties, diepe geheimen, obsessie en het oproepen van angst en beklemming bij de lezer. De beklemming is goed te voelen vanuit hoofdkarakter Janet; ze past niet in haar rol die haar is toebedeeld in het leven.
- Elementen: Vaak bevat het verhaal bovennatuurlijke, macabere elementen (spoken, vampiers), hoewel dit soms ook gesuggereerde waanbeelden van personages kunnen zijn. Het is zeker geen vereiste. In O, Caledonia zit niks bovennatuurlijks, maar hangt wel de moord boven het hoofd van de lezer. En misschien een heks op zolder en enkele fantasievolle hersenspinsels.
Kortom: Gothic is een sfeergedreven genre dat duisternis, romantische intensiteit en het macabere combineert in een oud ogende, beklemmende setting. Beroemde voorbeelden zijn The Castle of Otranto (Bol)(Horace Walpole, de grondlegger), Frankenstein (Bol) (Mary Shelley) en Dracula (Bram Stoker). Maar ook dichter bij huis en onze tijdlijn is er de Belgische auteur K.R. Valgaeren met bijvoorbeeld De Ziener.
O, Caledonia recensie
Caledonia heeft zowel een historische als poëtische betekenis. Caledonia is namelijk de Latijnse naam die de Romeinen gaven aan het gebied ten noorden van hun provincie Britannia (het huidige Engeland en Wales). Tegenwoordig wordt Caledonia vooral gebruikt als een romantische of poëtische naam voor heel Schotland. Het roept beelden op van de ruige, bergachtige Hooglanden. En precies deze twee elementen omvatten de grandioze sfeer die Elspeth Barker weet op te roepen met haar ‘O, Caledonia’. Het meest heb ik genoten van de prachtige sfeercreatie van de auteur. Ik waande me echt als onderdeel van Janet en de omgeving en haar leven en groei kwamen helemaal tot bloei tijdens het lezen.
Het voorwoord leert me dat ‘O, Caledonia’ ook deels een autobiografie is. Of beter gezegd: een autofictie. Auteur Barker heeft elementen van haar eigen jeugd verweven in het verhaal. Het passievolle voorwoord van Maggie O’Farrell is erg boeiend. Toch had ik deze liever achteraf gelezen. Door de intense liefde die O’Farrell heeft voor deze gothicroman, is haar kijk al heel stevig gevormd. Liever was ik wat meer onbevangen in deze klassieker gestapt. Mijn tip zou dan ook zijn, als je nieuw bent in dit verhaal, om het voorwoord misschien als toetje na te lezen.
Goblins teasmade
O, Caledonia heeft vanaf het eerste woord tot het laatste een gelijke intensiteit voor mij. De spanning is als een strakgespannen boog zonder dat je spieren verzuren van het spannen. Het kent nergens uitschieters en dat leest natuurlijk vrij kalm. Voor de een is dit een voordeel, voor een ander neigt het misschien naar eentonig toe. Alleen is die ene toon wel heel wonderschoon. Mooie zinnen, rijke beeldspraak, boeiende authentieke karakters, sublieme sfeercreatie en maatschappelijk accurate knelpunten voor de jaren 40 en 50 laten samengesmolten een uniek beeld zien door het venster dat Elspeth Barker creëert.
Daarbij weet ik nu wat een Goblins teasmade is. Ik had hier nooit van gehoord. Ook aan nieuwe toevoegingen van mijn TBR-lijst literatuur is er geen tekort na het lezen van ‘O, Caledonia’. Ik heb genoten van de mooie woorden en prachtige beelden die Barker wist op te roepen. Ondanks dat ik minder moordmysterie heb gekregen dan ik aanvankelijk dacht en hoopte, was de teleurstelling op dat vlak geen bittere pil. Het is een absoluut uniek boek voor liefhebbers van tragikomedie, gothic sfeer, Schotland, geschiedenis en eigenwijze meiden die los (willen) barsten aan alle opgelegde beperkingen.
Specificaties O Caledonia
Auteur: Elspeth Barker | Vertaald door Lisette Graswinckel | Uitgever: Orlando | April 2025 | 240 pagina’s | 9789083489407 | Meer informatie bij je lokale boekhandel, bezoek de website van de uitgeverij, klik hier voor Bol, kijk bij Bruna.nl of kijk bij Amazon
Welk woord of thema spreekt jou aan in een boek? Klik op een woord en ga naar boeken toe in dit thema!
avontuur boekenserie culturen debuut dieren diversiteit emoties familie fantasie fantasy geheimen geschiedenis gevoelens graphic novel grappig het leven humor interactief jeugdroman jezelf zijn klassieker kunst liefde maatschappij magie mentale gezondheid mindful mysterie natuur oorlog opgroeien prentenboek prentenboek op rijm roman school seizoenen spannend sprookjes sterke vrouw thriller verhalenbundel vriendschap weetjesboek wereld zoekboek
Schrijf je in voor onze stoere nieuwsbrief die elke eerste week van een maand wordt verzonden en blijf op de hoogte van het lekkerste leesvoer!