De laatste nacht, een Nordic noir thriller van Martin Österdahl
Ik weet niet helemaal wanneer het genre ‘scandithriller’ aangepast is naar ‘Nordic noir’. Maar voor zover ik heb kunnen uitzoeken worden beide genres redelijk gelijk gebruikt. Alhoewel er wel milde verschillen zijn. Een Nordic noir is niet per se altijd een thriller, maar vindt wel in Scandinavië plaats en bevat een donker randje. En soms komt er een emmer vol donkerheid zo in je gezicht. De laatste nacht is een Nordic noir, maar ook een scandithriller. Het is een benauwend verhaal wat zich afspeelt op nieuwjaarsnacht. Drie stellen zijn aanwezig, een verleden ontvouwt zich, de toekomst vormt zich en we werken toe naar een fataal moment in die nacht. Österdahl weet mij als lezer als een fles champagne flink te schudden tot het moment dat de kurk wel moet ontpoppen. En gaat dat moment aangenaam zijn, of zal het als doodgeslagen champagne proeven? Lees snel verder in mijn spoilervrije recensie.
De laatste nacht samenvatting
Op een vroege nieuwjaarsochtend stuit de politie van Nacka op een macaber slagveld bij een van de landhuizen aan het meer. Op de bodem van het lege zwembad liggen twee naakte, gruwelijk toegetakelde lichamen.
De smoorverliefde tieners Ebba en Marlon hebben op oudejaarsavond een diner gepland om hun ouders voor het eerst met elkaar te laten kennismaken. Een feestelijk etentje wordt het allerminst. Onverwacht gedeelde verledens en geheimen maken het aan tafel almaar beklemmender en ongemakkelijker. Een avond met verwoestende gevolgen voor alle betrokkenen.
Wat is Nordic Noir?
Ik wil toch even terugkomen op het genre Nordic Noir. Want wat is dat nou precies? Nordic noir (ook wel Scandinavian noir genoemd) is een misdaadgenre in de boekenwereld. Zoals de naam al zegt, speelt een Nordic noir zich bijna altijd af in Scandinavië. Of een ander noordelijk land. Denk hierbij aan landen als Denemarken, Noorwegen, Zweden, Finland, Groenland en IJsland. Wat ook kenmerkend is voor een Nordic noir verhaal is dat het meestal is geschreven vanuit het perspectief van een politieagent, detective, arts of andere specialist. Daarnaast speelt het verhaal vaak in op de overwegend ‘stille’ en ‘onopvallende’ misdaad die zich voordoet in schijnbaar veilige en welvarende landen in Noord-Europa. De laatste nacht kan zeker die boxen aftikken!
Een Nordic noir is kenmerkend en uniek in het creëren van een een kille en sobere sfeer. Er vindt altijd een misdaad plaats. Een ontvoering, moord of verdwijning is onderdeel van het verhaal. Het verhaal zelf is meestal realistisch, ontvouwt zich langzaam en bevat een melancholisch sausje. En wederom kan De laatste nacht deze boxen aftikken.
In de landen waar een Nordic noir zich afspeelt, heerst het ‘Scandinavisch model’. Dit is de naam voor het sociaal-culturele beleid dat de toon zet in Scandinavië. Het beleid focust zich op welvaart, een stabiele economie, liberalisme en een nauwlettend oog op mensenrechten en sociale gelijkheid. Scandinavische landen worden daarom in lezingen geregeld als de ideale samenlevingen aangehaald. Ook wij Nederlanders denken vaak positief over deze landen en hun beleid zoals bijvoorbeeld het verlof na zwangerschap ook voor vaders.
Kritisch over Scandinavisch model
Nordic noir boeken laten een kritische stem horen in dit Scandinavisch model. Want uiteraard kennen die landen in welvaart ook zo hun problemen. Zichtbaar, maar veel vaker nog onzichtbaar. In deze verhalen fungeert het Scandinavische model vaak als een dekmantel die de aanwezige misdaad, vrouwenhaat, racisme en sociale ongelijkheid verhult. Een bekend voorbeeld hiervan is de Millennium-trilogie* van de Zweedse schrijver Stieg Larsson. Maar een ander bekend voorbeeld vanuit de media zijn bijvoorbeeld ook dat tijdens de donkere periodes, letterlijk van heel weinig zonuren, mensen veel drinken en aan andere verdovende middelen zitten.
Een Nordic noir is dus in wezen gelijk aan een scandithriller. Beide termen worden gelijk gebruikt. Maar ik denk dat een scandithriller iets meer een specifieke groep vanuit Nordic noir bestrijkt. Dus een scandithriller is altijd een Nordic noir, maar een Nordic noir is niet per se een scandithriller. Zolang de setting, sfeer, locatie en bepaalde kernpunten zoals hierboven omschreven zijn kan een Nordic noir ook meer een roman zijn, horror of een ander genre dan thriller bestrijken.
Nordic Noir leestips
Zin in meer Nordic noir boeken? De laatste nacht past hier perfect bij. En onderstaande boeken ook:
- Donkere Thriller, Zweden: Box
- Serie Q* – Recensie: Natriumchloride, waanzinnig een na laatste deel van de Serie Q
- Boeken Harry Hole* van Jo Nesbø
- Literaire thriller, IJsland: Hildur
- Thriller, Zweden: Het hoge noorden, een grillige Zweedse thriller
- Thriller, Noorwegen: De man van nummer 12
- Thriller, literair, bovennatuurlijk randje, IJsland: De prooi
- Literaire thriller, Zweden: De duisternis tussen ons
- Scandithriller, whodunnit, Zweden: Goede buren
- Psychologische thriller, Zweden: Zwarte zeilen
- Bovennatuurlijk, horror, thriller, Zweden: De Das
- Psychologische thriller, Zweden: Iedereen liegt
- Millennium-trilogie*
- Boeken van Arnaldur Indridason*
- Psychologische scandithriller, Noorwegen: Nachtloper
- Scandithriller, boekenserie, Zweden: Schaduwland serie
- Psychologische thriller, Zweden: Een gelukkig nieuwjaar
- Reykjavik – een thriller geschreven door de IJslandse premier
Het verhaal van De laatste nacht
Hoog tijd om het verhaal van De laatste nacht in te duiken. Want dat verdient dit boek zeker wat mij betreft. Deze Nordic noir draait om 3 stellen, waarvan 4 volwassenen. Ebba en Marlon hebben een verse relatie en het lijkt hun een goed idee om met nieuwjaarsnacht hun ouders te laten kennismaken tijdens een etentje. En dan ook de jaarwisseling te vieren. Lisa is de moeder van Ebba en komt net van haar werk, ze is verpleegkundige. Helaas is er net die avond iets gebeurd, een inbraak, en Lisa is daardoor afgeleid. Haar collega Tom neemt het op zich om met de politie te spreken, terwijl Lisa thuis het diner kan voorbereiden.
Dat zijn de hoofdpersonen in het verhaal van De laatste nacht. De setting is het mooie luxe en afgelegen huis van Lisa en Mikael. Soms afgewisseld met de locatie van haar werk of Tom zijn huis. Na een kennismaking met het heden, duiken we in het verleden en langzaam aan ontvouwt zich een geschiedenis die tot een catastrofaal heden gaat leiden. Thema’s als familie, vertrouwen, opgroeien, loslaten, verslaving, liefde, mentale gezondheid en het leven spelen mee. En ook het Scandinavische model wordt opgepakt. En dan met name de medische wereld, de wereld van ongewenst kindloos zijn, en draagmoederschap wat kennelijk verboden is in Zweden. Er wordt kritisch gekeken naar hoe makkelijk er aan bepaalde medicijnen gekomen kan worden. En dat mensen met medische kennis ook maar mensen zijn.
Knallend einde
Ik rolde vrij makkelijk in het verhaal. Österdahl strooit ruim met mysterieuze elementen, speelt met vooroordelen en verwachtingen. Het blijft voor mij lang mysterieus en gissen naar het hoe of wat. Het verhaal is realistisch maar hikt wel tegen randje net wat groter dan realiteit aan. En dat zit het voor mij vooral in het laatste stuk. Het einde is knallend. Wauw. Heftig emotioneel en ook echt wel onverwacht gruwelijk. Lang is dit boek kabbelend in de spanning en mysterie als een unheimlich gevoel. Wat helemaal prima is. Maar dan knalt die kater er in na een goede nacht doorzakken. Het verrast me, maar daardoor valt het verhaal ook wel op bij mij, het onderscheidt zich en dat is precies waar ik van hou.
Martin Österdahl (Stockholm, 1973) is voor mij een nieuwe naam. Hij is een succesvol misdaadschrijver en televisieproducent. Sinds 2020 is hij verantwoordelijk voor de productie van het Eurovisie Songfestival. Zijn boek De laatste nacht wordt gezien als het werk wat Österdahl vestigt als een van de meest verrassende nieuwe stemmen in het noir-genre.
En daar kan ik me bij aansluiten. De laatste nacht is niet per se een uitblinker en het zal niet voor iedereen zijn. Maar ik vind het verrassend, goed geschreven en een unieke mix van klassieke Nordic noir elementen aangevuld met frisse nieuwe impulsen. En het feit dat Österdahl ook verantwoordelijk is voor de productie van het Eurovisie Songfestival wil ik zeker niet onbenut laten om de inzending van Nederland voor 2024 nog eens te delen. Douze points Joost!
Specificaties Thriller De laatste nacht
Auteur: Martin Österdahl | Vertaald door Neeltje Wiersma | Uitgever: De Geus | December 2023 | 9789044548679 | 320 pagina’s | Meer informatie bij je lokale boekhandel of klik hier voor Bol
Welk woord of thema spreekt jou aan in een boek? Klik op een woord en ga naar boeken toe in dit thema!
avontuur basisschool boekenserie culturen dieren diversiteit emoties familie fantasie fantasy filosofie geheimen geschiedenis gevoelens graphic novel grappig het leven humor jezelf zijn klassieker kunst liefde maatschappij magie mentale gezondheid mindful moord mysterie natuur oorlog opgroeien politie prentenboek roman school seizoenen spannend sprookjes sterke vrouw thriller verhalenbundel vriendschap weetjesboek wereld zoekboek
