Kinderboeken thema slavernij – een lijst met passende boeken
In 2023 is het 150 jaar geleden dat de slavernij werd afgeschaft. Boeken rondom het thema slavernij zijn belangrijk om aan te bieden aan kinderen. Op deze manier kunnen we het gesprek met kinderen blijven voeren over deze verschrikkelijke tijd in onze geschiedenis. In het herdenkingsjaar dat dit jaar wordt gehouden zullen er veel activiteiten zijn in Nederland rondom het thema. Hoog tijd voor een blog met kinderboeken thema slavernij.
Terminologie in de kinderboeken met als thema slavernij
Er is de laatste jaren veel maatschappelijke discussie rondom het onderwerp slavernij. In officiële stukken wordt nu de term ’tot slaaf gemaakte’ gebruikt in plaats van ‘slaaf’. Dit zal niet in alle boeken zo zijn die we bespreken. In de samenvatting gebruiken we de terminologie die in het boek gebruikt wordt. Het verschilt immers ook in welke tijd het kinderboek is uitgegeven. Ook de perspectieven en de nadruk die wordt gelegd op het slavernijthema zal verschillen in de boeken.
Eerst zal ik 8 boeken beschrijven die over de slavernij uit het verleden gaan. Dit zijn veelal boeken voor kinderen van de bovenbouw van de basisschool of jongeren in het Voortgezet Onderwijs. Het is altijd belangrijk om context te geven voor de kinderen die de boeken lezen. Eerst iets uitleggen erover of juist daarna het gesprek voeren over het onderwerp. Kinderboeken met het thema slavernij, zeker de wat oudere boeken, kunnen zeer expliciet zijn qua inhoud. Het gaat daarbij dan over verbaal en fysiek geweld.
1. De reis van Syntax Bosselman
Een van de bekendste kinderboeken met het thema slavernij dat de laatste tijd is uitgekomen is De reis van Syntax Bosselman, geschreven door Arend van Dam. Jaren was Nederland trots op wat zijn ontdekkingsreizigers in de Gouden Eeuw hebben bereikt. Nu wordt steeds duidelijker hoeveel van die rijkdom is verdiend over de ruggen van tot slaaf gemaakte mensen. Waarom deed Nederland mee aan de slavernij? Hoe kon dit lelijke stuk geschiedenis zo lang verborgen blijven? En wie waren de hoofdrolspelers?
In dit boek doen Michiel de Ruyter, Jan Pieterszoon Coen en Johan Maurits van Nassau hun verhaal. Maar de echte hoofdpersoon is Syntax Bosselman, die de slavernij aan den lijve ondervond op een plantage in Suriname. In 1883 werd hij met 27 landgenoten naar Amsterdam gehaald voor de Wereldtentoonstelling. Niet als eregast, zoals beloofd, maar om hem tentoon te stellen aan het Nederlandse publiek. Samen met de dertienjarige Kodjo ontdekt hij hoe ingewikkeld het is om zwart te zijn in een land vol witte mensen.
- Voor de volledige recensie klik hier
- Aanbevolen leeftijd: 10+
2. Hoe mooi wit ik ben, is een van de veelbesproken kinderboeken met thema slavernij
Over dit boek is best veel te doen geweest in de media. Kinderboeken met als thema slavernij kunnen soms erg confronterend of expliciet zijn. Er is dan ook een oproep geweest in de media om bij dit soort expliciete boeken een disclaimer te plaatsen dat kinderen dit niet zelfstandig moeten lezen, maar hier altijd een uitleg bij nodig hebben van een volwassene.
Het boek Hoe mooi wit ik ben, van Dolf Verroen, is eerder uitgegeven onder de titel ‘Slaaf, kindje slaaf’.
Dit is Koko, zei papa. Een slaafje voor onze Maria.
Hoe mooi wit ik ben
Van tante Elisabeth kreeg ik een zweepje.
Het paste net niet in mijn tas. Jammer.
Maria krijgt een slaafje voor haar twaalfde verjaardag. Dat is handig. Slaven moeten doen wat jij zegt. Je kunt ze slaan, verkleden of verkopen. Maria weet niet beter. Haar leven draait om mooie jurken, theevisites en netjes rechtop zitten – net als dat van haar moeder en haar tantes.
Waarom zou ze verder kijken dan het luxe leven dat ze gewend is? Alles is toch goed zoals het is?
Het boek is bekroond met de Gustav-Heinemann-Friedenspreis en de prestigieuze Deutscher Jugendliteraturpreis.
- Aanbevolen leeftijd: 10+
3. De hut van oom Tom – kinderboeken thema slavernij
Ook een van de bekendere kinderboeken met als thema slavernij is De hut van oom Tom. Dit boek van Harriet Beecher – Stowe is van oorsprong in het Engels verschenen. De Nederlandse vertaling is gedaan door Maan Jansen.
Als slavenhouder Shelby zijn favoriete slaaf Tom verkoopt, begint voor Tom een leven vol ellende en verhuizingen. Tom wordt op een veiling verkocht, maar als hij tijdens de bootreis op de Mississippi het dochtertje redt van de heer St. Clare koopt deze hem over en neemt hem mee naar New Orleans. Het noodlot slaat opnieuw toe als Eva ziek wordt en sterft en St. Clare kort daarna wordt doodgestoken. Tom wordt verkocht aan Simon Legree en werkt onder barre omstandigheden op zijn boerderij. Hij troost de andere slaven door godsdienstlessen te verzorgen. Als twee slavinnen vluchten, wordt Tom door Legree beschuldigd en vreselijk gemarteld. Op een dag komt George Shelby, de zoon van zijn vroegere meester langs. Maar hij kan Tom niet meer redden…
- Aanbevolen leeftijd 10+
4. Een kaart van Berbice
Een kaart van Berbice van John Brosens is gebaseerd op ware gebeurtenissen, net als meer kinderboeken met het thema slavernij. Wel is het boek verhalender gemaakt en daardoor niet een 1 op 1 beschrijving van de situatie destijds. De ondertitel is ‘Piraten op de wilde kust’. Dit samen met de cover maakt het een aantrekkelijk boek voor jongeren om te lezen.
Simon Grades heeft de opleiding tot kaartenmaker bij Arent Roggeveen (broer van de ontdekkingsreiziger Jacob Roggeveen die later het Paaseiland zal ontdekken) in Middelburg afgerond en is toe aan zijn meesterstuk. Cornelis van Peere, eigenaar van plantages in Zuid Amerika, hoort ervan. Zijn kolonie is door Franse piraten overvallen en door 20.000 daalders neer te tellen werd een totale verwoesting voorkomen. Maar de kans bestaat dat de geschiedenis zich herhaalt. Daarom wil Van Peere de monding van de rivier Berbice in kaart laten brengen, zodat daar een fort gebouwd kan worden.
Simon vaart mee op de WIC-pinas De Winthont, onder schipper Nebbens. Hij merkt al snel dat zijn missie wordt gedwarsboomd. Zijn onmisbare tekenkist verdwijnt. In het duistere ruim wordt hij neergeslagen. In de handelspost Komenda, waar Nebbens slaven heeft geladen, sluit iemand hem in een kelder op. De Winthont vertrekt zonder Simon…
- De adviesleeftijd voor dit boek is 12+. De hoofdpersoon is zelf 16, dus dit boek zal absoluut ook young adults aanspreken.
5. Slavenhaler
Slavenhaler is een prachtig geschreven boek van Rob Ruggenberg. Hij heeft overigens meer prachtige historische boeken geschreven, ook in het thema slavernij. Dit zijn Piratenzoon en Manhatan.
Tyn gaat op zoek naar het enige familielid dat hij nog heeft: zijn halfzusje Obaa. Alles wat hij over haar weet is dat ze in een dorp aan de Afrikaanse Slavenkust woont. Ze is door zijn vader verwekt bij een Afrikaanse slavin. Tyn wordt scheepsjongen op een schip dat naar Afrika vaart om slaven in te kopen, en weet het dorp te vinden.
Maar Obaa is verjaagd naar het binnenland en moet zich daar verdedigen tegen woedende krijgers, sluwe tovenaars en wrede slavenhandelaren. Vinden Tyn en Obaa elkaar?
- De adviesleeftijd voor dit boek is 12+
6. Vrijgevochten
Thea Beckman, natuurlijk ook een icoon op het gebied van historische boeken, schreef ook één van deze kinderboeken over slavernij. Vrijgevochten is gepubliceerd in 1998 en is het voorlaatste boek van Thea Beckman. Het verhaal gaat over de Nederlandse jongen Jasper die als zeeman aanmonstert op de Anne-Maria. Tunesische kapers veroveren de Anne-Maria en Jasper wordt als slaaf verkocht. Een al wat ouder boek dus, maar het kan niet ontbreken op deze lijst!
- De adviesleeftijd voor dit boek is 12+
7. Als slavin geboren
Marian Hoefnagel schrijft boeken voor tieners, met name over heel andere thema’s dan de kinderboeken over het thema slavernij. De serie ‘veertien’ waar Als slavin geboren onder valt gaat over 14 jaar zijn in verschillende tijden van de geschiedenis.
Hun oma is slavin, hun moeder is slavin. En zelf werkt de 14-jarige tweeling Kwasi en Maisa ook als slaaf op een plantage. In dit boek vertellen drie generaties hoe het is om tiener te zijn in de slaventijd. Verhalen over ellende, pijn en verdriet. Maar ook over moed, liefde en familie.
- De adviesleeftijd voor dit boek is 12+
8. Schoenen voor een slaaf
In 2010 schreef Joyce Pool Schoenen voor een slaaf. Bijzonder aan dit boek is dat dit voor iets jongere kinderen geschreven is als bovenstaande. Het heeft AVI M5 niveau meegekregen als leesniveau en wordt aangeraden voor kinderen van 8+.
Slavernij Ndjosi is een veldslaaf op een suikerplantage in Suriname. Op een dag wordt hij verkocht aan de rijke meester Dahlberg, bij wie hij huisknecht wordt. Vanaf dat moment heet hij Baron. Hij vindt het leven als huisknecht niet slecht en hij is dolgelukkig als zijn meester hem een belofte doet. Maar dan gebeurt er iets waardoor Barons toekomst er ineens heel anders uitziet… Schoenen voor een slaaf speelt in het Suriname van de achttiende eeuw.
- Adviesleeftijd vanaf 8+
Moderne slavernij – er zijn ook boeken met dit thema
Laten we onze ogen niet sluiten voor de huidige samenleving. Ook nu komen, wellicht in een wat andere uiting, er andere vormen van slavernij voor. De volgende twee boeken zijn hieronder te scharen.
9. Made by Indira
Caja Cazemier en Martine Letterie schreven het aangrijpende Made by Indira. Een boek over moderne slavernij in de mode-industrie. Dit boek wordt aangeraden vanaf 12 jaar en biedt veel aanknopingspunten om met kinderen te spreken over kinderarbeid, arbeidsomstandigheden, moderne slavernij en de wegwerpindustrie.
Terra droomt van een carrière in de mode. Zodra ze haar kleedgeld binnen heeft, gaat ze shoppen. En als ze goedkope leuke kleding kan scoren, is dat natuurlijk top. Indira is geronseld om in een spinnerij te gaan werken. Ze hoopt zo haar bruidsschat bij elkaar te kunnen sparen, maar ze komt bedrogen uit. Haar werk is eigenlijk gewoon kinderarbeid. Als Terra’s tante naar India moet voor haar werk en haar nichtje meeneemt, komt Terra in aanraking met de andere kant van de kledingindustrie. De ontmoeting met Indira verandert haar leven. Terug in Nederland start ze een actie om anderen bewust te maken van ‘Schone Kleren’.
- Aangeraden vanaf 12 jaar
10. Stomme stenen
Stomme stenen is geschreven door Annemarie ten Brinke. Dit boek is ook passend bij het thema moderne slavernij.
“Rijen met stenen liggen al klaar. Maar het zijn er nog lang niet genoeg. Vader en moeder zijn zo hard aan het werk. Hij moet ook meehelpen. Tariq probeert op te staan, maar het lukt hem niet. Zijn benen zijn zo zwaar! En hij kan ook niet goed uit zijn ogen kijken. Het lijkt wel of ze helemaal dicht zitten. Maar hij kan hier toch niet zo blijven zitten? Straks komt de bewaker en dan krijgt hij ervan langs. Weer probeert Tariq op te staan. Hij krijgt geen beweging in zijn benen. Help! wil hij roepen, maar er komt ook geen geluid uit zijn keel. En zijn vader en moeder kijken niet eens naar hem. Ze werken en werken maar door. De ene steen na de andere komt er te liggen. De ene rij na de andere.”
De 12-jarige Tariq woont in India en leeft een normaal leven. Een saai normaal leven, vindt hij vaak. Maar wanneer Tariqs zus trouwt, sluit hun vader een lening af om de bruiloft te betalen. Zonder dat vader het beseft, wordt zijn hele gezin slaaf van de geldschieter. Om het bedrag terug te betalen moeten ze gaan werken in een steenfabriek. Uiteindelijk moet Tariq zelfs stoppen met school. Stapels met stenen maakt Tariq , elke dag opnieuw. Maar als hun loon wordt uitgekeerd, is het zo weinig dat Tariq zich begint af te vragen of het hun ooit zal lukken weer vrij te worden… Dit boek is gebaseerd op het waargebeurde verhaal van de Indiase Raja. Hij werd uiteindelijk bevrijd door International Justice Mission en strijdt nu als advocaat tegen de schending van mensenrechten.
- Een aangrijpend verhaal voor kinderen vanaf 11 jaar.
Al jong met kinderen in gesprek over gelijkheid
Ook met (heel) jonge kinderen kun je al in gesprek over dat iedereen uniek, maar vooral gelijk is. Dit kan heel goed aan de hand van prentenboeken. We hebben op StoerLeesVoer meerdere boeken besproken die over dit thema gaan:
- Eén grote familie
- De sterren
- Bahar Bizar
- Maar HOE dan?
- Vreemde hond in de bijt
- Ik blijf als het mag
- Het schitterende samen boek
- Beter een goede buur
- Rosa Parks
- Vanaf hier kun je de hele wereld zien
Welke andere boeken kunnen in thema slavernij passend zijn?
Op onze boekenblog hebben we meer boeken die passend zijn binnen het thema kinderboeken slavernij. Zoals encyclopedieën, verhalenboeken of zelfs stripboeken. Hieronder nog een kort overzichtje.
- Strip voor jeugd en volwassene: Een cowboy tussen het katoen, met Lucky Luke
- Vanaf 8 jaar: Beginnelingen – verhalen over de jonge jaren van 24 bijzondere personen
- Encyclopedie vanaf 6 jaar: De encyclopedie van alle belangrijke ontdekkingen, een boeiende verzameling!
- Vanaf 8 jaar: Iemand in het bijzonder – Arend van Dam, verhalen over markante vrouwen
- Vanaf 8 jaar: Suikerland – een indringend jeugdboek over het leven in slavernij
- Ook vanaf ongeveer 8 jaar: Virginia een Afefe verhaal over slavernij in Aruba
- Vanaf 8 jaar: Operatie Turtuga, een avontuur op Bonaire voor de jeugd
Wij als boekenblog kunnen alleen maar zeggen: blijf in gesprek en lees boeken over dit oude en tevens actuele thema wat nog vol zit met pijn en verdriet. We kunnen er alleen maar van leren, en begrip krijgen voor wat is gebeurd als we de verhalen horen en lezen. Hopelijk helpt deze blog met boeken thema slavernij wat om een keuze te maken in een passend boek.
Welk boek mist er nog in deze blog over kinderboeken thema slavernij? Laat het ons vooral weten om de lijst compleet te maken.
Welk woord of thema spreekt jou aan in een boek? Klik op een woord en ga naar boeken toe in dit thema!
avontuur basisschool boekenserie culturen dieren diversiteit emoties familie fantasie fantasy filosofie geheimen geschiedenis gevoelens graphic novel grappig het leven humor jezelf zijn klassieker kunst liefde maatschappij magie mentale gezondheid mindful moord mysterie natuur oorlog opgroeien politie prentenboek roman school seizoenen spannend sprookjes sterke vrouw thriller verhalenbundel vriendschap weetjesboek wereld zoekboek
- Karel viert Kerstmis – een prentenboek voor peuters - 11/11/2024
- Dit is Vos – een geweldig AVI-groeiboek - 03/10/2024
- Zuid-moeders hebben geen geheimen – een tweede roman - 01/10/2024