Bekende boekenprijzen in Nederland, een selectie

In Nederland worden er jaarlijks tal van bekende boekenprijzen uitgereikt. Deze prijzen zijn bedoeld om auteurs te eren voor hun werk en ook om de kwaliteit van de Nederlandse literatuur te bevorderen. In dit artikel benoemen en bespreken we een aantal van deze prijzen. Wie houdt er niet van winnen? Wij wel hoor, en auteurs en anderen betrokkenen vast ook!

Welke bekende boekenprijzen in Nederland zijn er?

We zullen niet helemaal volledig kunnen zijn in de bekende boekenprijzen van Nederland. Er zijn er namelijk zoveel! Eerst zullen we een opsomming geven van de prijzen en ze onderverdelen in jeugd en volwassenen. Aansluitend zullen we een aantal boekenprijzen nader toelichten, met daarbij ook recente winnaars.

Bekende Nederlandse boekenprijzen volwassenen

Fictie

Veel bekende Nederlandse boekenprijzen zijn voor fictieboeken voor volwassenen. Dit zijn bijvoorbeeld:

• Boekenbon Literatuurprijs
• Libris Literatuurprijs
• Boekhandelsprijs
• J.M.A. Biesheuvelprijs
• Hebban thrillerprijs
• NBD Biblion Gouden Strop

Non-fictie

De bekende Nederlandse prijzen op het gebied van non-fictie zijn onder andere:

• Belangrijkste boek van het jaar
• Libris geschiedenis
• Jan Wolkersprijs
• Nederlandse biografieprijs
• Managementboek van het jaar

Poëzie

• C. Buddingh’ prijs
• Awater poëzieprijs
• De grote poëzieprijs
• Herman de Coninkprijs
• Gedichtendagprijs

Debuut

Het is mooi dat debutanten eigen bekende Nederlandse boekenprijzen hebben, dit zijn bijvoorbeeld:

• Hebban debuutprijs
• Schaduwprijs

Vertalingen

Ook vertalers kunnen prijzen winnen. Bekende Nederlandse boekenprijzen voor vertalingen zijn onder andere:

• Nederlands letterenfonds vertaalprijs
• Europese literatuurprijs
• Filter vertaalprijs
• Martinus Nijhoff vertaalprijs

Gehele oevre

• Prijs der Nederlandse letteren
• Theo Thijssenprijs
• P.C. Hooftprijs

Bekende Nederlandse boekenprijzen voor kinderen en jongeren

Op StoerLeesVoer zie je ze wellicht wel eens voorbijkomen. De overzichten van genomineerden voor bekende Nederlandse boekenprijzen kinderen/jongeren. Deze prijzen houden we namelijk goed bij, ze zeggen iets over de kwaliteit van de kinderboeken. We zullen er dan ook een aantal benoemen in deze blog:

• Griffels
• Penselen
• Archeon Thea Beckmanprijs
• Woutertje Pieterseprijs
• De Boon
• Prentenboek van het jaar
• Hotze de Roos prijs
• Sardes Leespluim
• Kinderjury
• Jonge jury
• Inktaap
• Beste boek voor jongeren
• Theo Thijssenprijs
• Max Velthuijs prijs

Bekende Nederlandse boekenprijzen – fictie volwassenen

Boekenbon Literatuurprijs een prijs met vele namen!

Een van de meest bekende Nederlandse boekenprijzen is de Boekenbon Literatuurprijs. Komt het je niet bekend voor? Dat kan, de prijs heeft al vele namen gekend. De AKO Literatuurprijs werd in 1987 voor het eerst uitgereikt. Deze prijs is bedoeld voor het beste Nederlandstalige literaire boek van het jaar. De prijs is ook bekend geweest als Fortis, ECI en BookSpot Literatuurprijs.

Begin maart 2020 werd bekendgemaakt dat de prijs vanaf dat moment minimaal 5 jaar gesteund wordt door de Boekenbon b.v., dit is namelijk een dochterorganisatie van de Coöperatieve Koninklijke Boekverkopersbond. De naam van de prijs wordt dan ook gewijzigd naar Boekenbon Literatuurprijs.

In september 2023 zullen eerst de longlist en daarna de shortlist bekend worden. Aansluitend zal op 9 november 2023 de winnaar worden bekendgemaakt van deze bekende boekenprijs in Nederland. Afgelopen jaar won Het lied van ooievaar en dromedaris deze prijs.

Libris Literatuur Prijs

De Libris Literatuur Prijs wordt sinds 1994 uitgereikt. Ook deze prijs is bedoeld voor het beste Nederlandstalige literaire boek van het jaar. De winnaar ontvangt een geldbedrag van 50.000 euro. Het lied van de ooievaar en dromedaris won ook deze prijs.

De genomineerden van 2023 waren daarnaast:

• Man zonder rijbewijs van Oek de Jong*
• Waarachtige beschrijvingen uit de permafrost van Donald Niedekker*
• Overal zit mens van Yves Petry*
• De gebeurtenis van Peter Terrin*
• Tussentijds van Peter Zantingh*

NBD Biblion Gouden Strop

De Gouden Strop is ook een van de bekende boekenprijzen van Nederland. Het is namelijk de grootste Nederlandse prijs voor misdaadliteratuur. Deze prijs wordt sinds 1986 uitgereikt en is bedoeld voor het beste Nederlandstalige spannende boek van het jaar. De winnaar ontvangt een geldbedrag van 10.000 euro en ook een sculptuur.

In 2023 won Musserts schaduw van John Kuipers de NBD Biblion Gouden Strop.

Overige genomineerden in 2023 waren daarnaast:

• Dodelijke gelijkenis van Gouke Andriesse*
• De ripper connectie van Gerrit Barendrecht*
• De Hollander van Mathijs Deen*
• De Repair Club van Charles den Tex*

Hebban thrillerprijs

Een andere bekende Nederlandse boekenprijs voor thrillers is de Hebban thrillerprijs. De Hebban Thrillerprijs is geen publieksprijs maar een lezersjuryprijs, naar voorbeeld van de Hebban Debuutprijs. Zo’n honderd ervaren thrillerlezers lezen namelijk de boeken die op de longlist staan. Zij bepalen de shortlist die wordt gelezen door een professionele jury. Het winnende boek wordt daarna in juni bekendgemaakt. Deze keer won De ripper connectie van Gerrit Barendrecht. Twee van de genomineerden lazen wij bij StoerLeesVoer al. Dat waren namelijk Het verkeerde meisje en November.

Hebban debuutprijs

De Hebban Debuutprijs richt zich op Nederlandstalige literaire fictie en is de enige juryprijs van Nederland en Vlaanderen met een grote invloed van lezers, net als de netgenoemde thrillerprijs. Een lezersjury bestaande uit meer dan 100 lezers bepaalt de shortlist uit een longlist van 15 boeken. Een professionele jury bestaande uit boekverkopers, maar ook Hebban-redacteuren kiest het beste debuut uit de shortlist van 5 titels. De winnaar wordt in september bekendgemaakt.

De shortlist van deze prijs voor 2023:

• De moeders van Mahipar van Farugh Karimi*
• De tijdontkenner van Iris Ceulemans*
• Het wit tussen de regels van Barbara van der Kruk*
• Land van echo’s van Mark H. Stokmans*
• De beesten van Gijs Wilbrink*

Prijs der Nederlandse Letteren

De Prijs der Nederlandse Letteren is al een oude bekende Nederlandse boekenprijs. Hij wordt sinds 1956 om de drie jaar uitgereikt aan een auteur uit het Nederlandse taalgebied voor zijn of haar gehele oeuvre. De prijs wordt dan ook uitgereikt door de Nederlandse Taalunie en bedraagt 40.000 euro. De prijs wordt afwisselend uitgereikt door de Belgische koning en de Nederlandse koning. De laatste winnares van deze prijs was Astrid H. Roemer. Zij ontving het in 2021.

P.C. Hooft-prijs

De P.C. Hooft-prijs is een van de meest prestigieuze bekende Nederlandse literaire prijzen in Nederland. Deze prijs wordt namelijk al sinds 1947 uitgereikt aan een Nederlandse schrijver voor zijn of haar gehele oeuvre. De winnaar ontvangt een geldbedrag van maar liefst 60.000 euro. Bekende winnaars van de P.C. Hooft-prijs zijn onder meer Harry Mulisch, Willem Frederik Hermans en Marga Minco. De laatste winnaar in 2023 was Tijs Goldschmidt, deze naam kwamen we al eerder tegen in deze blog.

Bekende Nederlandse boekenprijzen – non-fictie volwassenen

Managementboek van het jaar

Bij StoerLeesVoer lezen we steeds meer vakliteratuur. Jaarlijks wordt er een bekende Nederlandse boekenprijs uitgedeeld aan het Management boek van het jaar, dit volgen we dan ook graag. In 2023 is het boek Spelen werkt van Karen Sikkema verkozen tot managementboek van het jaar.

Jan Wolkers prijs

De Jan Wolkers Prijs is de prijs voor het beste natuurboek van het jaar. Het gaat hierbij om veldgidsen, monografieën, kinderboeken, poëziebundels, naslagwerken en ook romans. Deze bekende Nederlandse boekenprijs wordt dit jaar al voor de tiende keer uitgereikt. De winnaar krijgt 5000 euro en een originele tekening van de winnaar, gemaakt door Siegfried Woldhek. Eerder schreven we al eens over deze prijs.

In 2022 won Wolven op het ruiterpad van Tijs Goldschmidt deze bekende Nederlandse boekenprijs. Deze naam zullen we ook nog bij een volgende prijs tegenkomen.

Bij StoerLeesVoer lazen we van de shortlist Het lied van de spreeuw en Verhalen van de Fladdertak.

Bekende Nederlandse boekenprijzen – kinderen en jongeren

Griffels en Penselen

De Gouden Griffel is een van de bekendste boekenprijzen in Nederland voor kinder- en jeugdliteratuur. Deze prijs wordt sinds 1971 uitgereikt en is dan ook bedoeld voor het beste oorspronkelijk Nederlandstalige kinder- of jeugdboek van het jaar. De winnaar ontvangt een gouden griffel en ook een geldbedrag van 10.000 euro. In 2022 won Films die nergens draaien van Yorick Goldewijk de Gouden Griffel.

Zilveren Griffel: Dit is een jaarlijkse prijs voor de beste Nederlandstalige kinderboeken van het jaar. In tegenstelling tot de Gouden Griffel, mag dit ook een vertaling zijn. Er zijn dan ook meestal meerdere winnaars van de zilveren griffel, die elk een zilveren griffel en een geldbedrag van 2.500 euro ontvangen. De Zilveren Griffels 2023 zijn al bekendgemaakt en zijn terug te lezen via deze link.

Gouden Penseel: Dit is een bekende jaarlijkse boekenprijs voor het best geïllustreerde Nederlandse kinder- of jeugdboek van het jaar. De winnaar ontvangt eveneens een gouden penseel en een geldbedrag van 3.000 euro. In 2022 won Terra Ultima van Raoul Deleo de Gouden Penseel.

Zilveren Penseel: Dit is een jaarlijkse prijs voor de beste Nederlandstalige kinder- of jeugdboekenillustraties van het jaar. Er zijn ook meerdere winnaars van het zilveren penseel, die elk een zilveren penseel en een geldbedrag van 2.500 euro ontvangen.

• Zilveren Griffels 2023

Woutertje Pieterseprijs

Ook in 2023 is er weer een Woutertje Pieterseprijs uitgereikt. Dit is een van de bekende boekenprijzen in Nederland voor het beste oorspronkelijk Nederlandstalige kinder- of jeugdboek. De jury bekroont sinds 1988 kinderboeken die uitzonderlijk zijn voor wat betreft taal, genre, thema, illustratie, vorm, maar ook vormgeving. Daarnaast is het doel van de prijs het bevorderen van de kwaliteit van het Nederlandstalig kinder- en jeugdboek.

De jury beoordeelt het volledige aanbod aan kinder- en jeugdboeken dat verscheen in het kalenderjaar voorafgaand aan het jaar van bekroning en nomineert minimaal drie en maximaal zes titels. Iedere genomineerde titel wordt beloond met 1.000 euro, maar de winnaar krijgt 15.000 euro. We schreven bij StoerLeesVoer over deze prijs. Kijk hier voor meer informatie. De winnaar is in 2023 Vandaag houd ik mijn spreekbeurt over de anaconda van Bibi Dumon Tak. Van de genomineerden lazen we daarnaast ook Ik ben hier! , Ik denk dat ik ontvoerd ben , Mot en de metaalvissers en Patroon.

Archeon Thea Beckman prijs

Het is natuurlijk helemaal niet gek dat de prijs voor het beste historische jeugdboek naar Thea Beckman vernoemd is. Haar bekendste boeken zijn Kruistocht in spijkerbroek, waarmee ze een Europese prijs won voor het beste historische jeugdboek, en Kinderen van Moeder Aarde. Om genomineerd te worden voor de prijs moet het boek onder andere aan de volgende criteria voldoen:

• Het moet aantrekkelijk zijn voor de doelgroep
• Het moet ook informatief en historisch betrouwbaar zijn – moet iets toevoegen aan het historisch besef
• Het moet van literaire kwaliteit zijn, maar ook en meeslepend en mooi verhaal zijn
  Bron: www.archeon.nl

De winnaar van de Thea Beckmanprijs 2022 kreeg 1000 euro van Archeon. De winnaar wordt gekozen door een volwassen jury. Daarnaast is er een jonge jury die de Jonge Beckmanprijs mag uitreiken. Deze jury bestaat uit namelijk een enthousiast panel van jongeren die alle boeken van de shortlist leest. De winnaar van deze prijs krijgt 500 euro.

In 2022 won Het Pungelhuis van Annet Huizing*. De longlist van dit jaar is bekend, zodra de shortlist bekend is gemaakt zullen we er weer een blog op StoerLeesVoer aan wijden.

Prentenboek van het jaar

Elk jaar, al zeer ruim voor de Nationale Voorleesdagen, worden er 10 prentenboeken uitgekozen die centraal zullen staan in deze belangrijke week. Eén daarvan mag zich dan ook ‘Prentenboek van het jaar’ noemen. Voor 2024 zal dit Help, een verrassing! zijn. Van de prentenboeken maken we bij StoerLeesVoer altijd een overzichtsblog. Van 2023 is deze hier te vinden. Toen was Maximiliaan Modderman het prentenboek van het jaar.

Kinderjury en Jonge Jury

Tijdens de leesweken van de Kinderjury, de bekendste Nederlandse boekenprijs met heel kinder-Nederland als jury, wordt het leukste kinderboek gekozen. In 2023 zijn dat Rutger, Thomas en Paco – De tijdmachine* en Mus & Kapitein Kwaadbard – de Amorfe* geworden.

De Jonge Jury is hetzelfde als de Kinderjury, maar dan voor jongeren van 12 – 15 jaar. Dit jaar won Game On van Cis Meijer de prijs.

Hotze de Roos prijs

De Hotze de Roos prijs is een bekende Nederlandse boekenprijs voor het beste kinderboek, maar dan specifiek geschreven door een debutant. Op 25 juni is de winnaar bekend gemaakt, dit is Gameboek – Schaduwkraai van Marcel Groenewegen. Goed nieuws voor de liefhebbers, in het najaar komt er namelijk een nieuw Gameboek op de markt!

Bij StoerLeesVoer lazen van de shortlist Muchteld en de sanggrant , Enzo en de strijd tegen de oni, Gameboek schaduwkraai, Heino de piraat en de drie wijze wensen en Wolvenwolken.

De drie finalisten waren (bol links):

• Gameboek – Schaduwkraai van Marcel Groenewegen*
• Fabulant van Marloes Kemming*
• Hanna Panna van Judith Williams*

Theo Thijssen-prijs en Max Velthuijs-prijs

Bekende Nederlandse boekenprijzen voor het gehele oevre zijn de Theo Thijssen-prijs en de Max Velthuijs-prijs. De Theo Thijssen-prijs ging in 2021 naar Daan Remmerts de Vries. Deze auteur heeft al vele boeken op zijn naam staan. Met de prijs won hij maar liefst 60.000 euro. Van hem lazen we bij StoerLeesVoer onder andere Vos en Vis.

• Dokter Vos*
• Meneer Kandinsky was een schilder*

De Max Velthuijs prijs is ook een oevre prijs, maar dan voor illustratoren. Ook de winnaar van deze prijs krijgt 60.000 euro. In 2021 ging de prijs naar Philip Hopman. Deze illustrator is onder andere bekend van de Boer Boris boeken, maar ook van De boom met het oor en 22 wezen.

Conclusie Bekende boekenprijzen in Nederland

Er zijn in Nederland dus tal van boekenprijzen die jaarlijks worden uitgereikt om de kwaliteit van de Nederlandse literatuur te bevorderen. Deze prijzen zijn bedoeld om auteurs te eren voor hun werk en om de lees- en schrijfcultuur te stimuleren. Of het nu gaat om romans, poëzie, kinderboeken of misdaadliteratuur, er is dan ook voor ieder genre wel een passende prijs te vinden.